Monday, May 20, 2002

სიბრძნე სიყალბისა, ანუ სად მივყავართ უტიფრობის ნიაღვარს

„კუდიანი კომეტები“ უთავო პოლიტიკოსების სამსახურში

„უცნაური გრძნობა შემომერია, ეს ქვეყანა თვალწინ გადამერია“, – ვერაფერს იტყვი, ნაცნობი გრძნობაა, მხოლოდ ისაა უცნაური, რომ ამ სიტყვებს იმათგან ისმენ, ვისი „მოღვაწეობის“ შედეგადაც ეს გრძნობა ასე ხშირად გვეუფლება. მოდით, დავაკვირდეთ ქართული ესტრადის, ერთი შეხედვით, მრავალფეროვან პალიტრას.

მუსიკა, სიბრძნე, სიცრუე და პოლიტიკა

ქართული თანამედროვე მუსიკის ცის ტატნობზე აკიაფებული „ვარსკვლავები“ (ალბათ უფრო მართლები ვიქნებით თუ ვიტყვით – „კუდიანი კომეტები“) დიდი ხანია მოურიდებლად შეიჭრნენ ჩვენს ყოველდღიურ ცხოვრებაში და რადგან, ალბათ, გრძნობენ, რომ ადამიანთა გულებში მათი ადგილი არ არის, ყოველდღე ახალ-ახალ ხრიკს მიმართავენ ჩვენს ცხოვრებაში მაინც რომ დაიმკვიდრონ ადგილი. ალბათ იმასაც კარგად ხვდებიან, რომ მათმა ერთნაირად უსახურმა და უშინაარსო სატრფიალო სიმღერებმა (სადაც სიყვარული მხოლოდ სიტყვის მასალაა) ყველას თავი მოაბეზრა და ამ ბოლო დროს სულ უფრო და უფრო ხშირად ეპოტინებიან ისეთ თემებს, რომლებთან შეჭიდებისას მხატვრული ოსტატობა თუ არა, უბრალოდ, მორალური უფლება მაინც უნდა გქონდეს.

მაგალითად, როდესაც შენი მამიკო ტყეების განადგურებაშია მხილებული, ხოლო შენ ამ გაყიდული ხე-ტყის ფასად სცენაზე დგახარ და ყმუი, იმდენი ნამუსი მაინც უნდა შეგრჩეს, რომ „ტყე შეუნახე შვილებსა“ ცინიკური ღიმილის გარეშე იმღერო.

Monday, May 13, 2002

სავიზიტო ბარათები

მუსიკის მოსმენა არც ისე ადვილი საქმეა, როგორც ეს ერთი შეხედვით ჩანს. დღეს ნებისმიერი მუსიკალური ნაწარმოები, წარმოადგენს შოუბიზნესის პროდუქტს, კლასიკა იქნება ეს, ფოლკლორი თუ თანამედროვე პოპი ან როკი. ამიტომ მუსიკის მოსმენა და აუდიო მატარებელზე (ვინილის ფირფიტა, კასეტა, კომპაქტ-დისკი) ჩაწერილი ინფორმაციის გაცნობა უკვე მაღაზიაში, მისი ყიდვის პროცესში იწყება. უფრო მეტიც, პირველი შთაბეჭდილება აღნიშნულ პროდუქტზე მისი კონვერტის, ყდის გაფორმების გაცნობით ხდება. ცდება ის, ვინც იგნორირებას უკეთებს ალბომის გაფორმებას, რადგან სწორედ გარეკანი არის ის სავიზიტო ბარათი, რომელიც პირველ შთაბეჭდილებას ტოვებს მუსიკალური პროდუქციის მომხმარებელზე.

ალბომის გაფორმებაზე ბევრად არის დამოკიდებული, როგორი გემოვნების მომხმარებელს მიიზიდავს ის და ამისთვის უცხოელი მუსიკოსები ძალიან ბევრ ფულს ხარჯავენ. აქ დიდი მნიშვნელობა აქვს ნებისმიერ შტრიხს, ასოების კონფიგურაციას, ფოტოს ან ნახატს. ბევრ შემთხვევაში ალბომის გარეკანი მართლაც ხელოვნების ნიმუშს წარმოადგენს და მასში ნათლად არის გადმოცემული ბევრი ის ნიუანსი, რომელიც შესაძლოა მუსიკოსმა ალბომში შესულ საკუთარ ქმნილებებში ვერ გადმოსცა (სათქმელი ბოლომდე ვერ თქვა). ამიტომ დისკზე სრულყოფილი წარმოდგენის შექმნისათვის აუცილებელია ორიგინალი შევიძინოთ. ე. წ. „მეკობრეები“ კი ცდილობენ პროდუქტს რაც შეიძლება მარტივი, თანაც უხარისხო გაფორმება მისცენ. ამის შესანიშნავი მაგალითია თუნდაც დევიდ ბოუვის შესანიშნავი ალბომი Outside, რომლის ორიგინალს თან ერთვის ალბომის ერთ-ერთი გმირის პირადი დღიურები, რომლის შესახებაც თავად სიმღერების ტექსტებში არაფერია ნათქვამი. ხოლო არაორიგინალ გამოცემებში, რა თქმა უნდა, ეს დღიურები არ არის, რაც, რა თქმა უნდა, ხელს უშლის ალბომის სრულყოფილ აღქმას. მსგავსი მაგალითები როკ-მუსიკის ისტორიაში კიდევ მრავლად მოგვეპოვება. გასული საუკუნის 70-იან წლებში ძალიან ორიგინალურად აფორმებდნენ საკუთარ ალბომებს მაშინდელი დიდი ჯგუფები. მაგალითად „როლინგ სტოუნზმა“ საკუთარი ფირფიტის კონვერტში ჯინსის ნაჭერი ჩააკერა და იმისათვის, რომ კონვერტიდან ფირფიტა ამოგეღოთ აუცილებლად უნდა გაგეხსნათ ჯინსის ელვასაკრავი.

საოცრად მაღალმხატვრული გაფორმება ჰქონდათ ჯგუფებს: „პინკ ფლოიდს“, „ჯენესისს“, „ლედ ზეპელინს“, „იესს“, „ემერსონ, ლეიკ ენდ პალმერს“, „კინგ ქრიმსონს“ და სხვებს. საპრომოუშენო მანქანის მნიშვნელოვანი დეტალია ალბომის გაფორმება, რომელიც არამარტო კომერციული წარმატებისთვის არის განკუთვნილი, არამედ მუსიკოსის აზროვნების განმსაზღვრელი დამატებითი შტრიხია (ისევე როგორც ვიდეოკლიპი). თუმცა ალბომების გაფორმების ორიგინალურობით არა მარტო როკ-ჯგუფები გამოირჩეოდნენ. პოპ-შემსრულებლებიც დიდ ყურადღებას უთმობენ იმას, რომ მათი ფირფიტების გაფორმება კონცეპტუალური იყოს, ანუ რაღაც კავშირი მაინც ჰქონდეს იმასთან, რაზეც ისინი ალბომში მღერიან. იყო შემთხვევა, როდესაც ერთ-ერთმა მძიმე ჯგუფმა ორიგინალურობისათვის ფირფიტის ყველა ეგზემპლარში ქალის საცვალი ჩადო.

ნამდვილად საშინელებაა ქართული მუსიკალური პროდუქციის უმრავლესობის გაფორმების ნიმუშებზე თვალის შევლებაც კი. მათში თითქმის იგნორირებულია მუსიკოსის კონცეპტუალური ხედვა (ალბათ იმიტომ, რომ ასეთი ხედვა მათ საერთოდ არ გააჩნიათ). ძირითადად, ალბომების გარეკანებზე მომღერალთა ფოტოებია – ისიც უხეირო. ადამიანს თვალში ხვდება დაბალი ხარისხის პოლიგრაფია. ხშირ შემთხვევაში გარეკანზე მუსიკოსების არაფრისმთქმელი, ხელოვნური ემოციების (ან საერთოდ უემოციო) სახეებია გამოსახული. ახლა მოდაში შემოვიდა მათივე ავტოგრაფებიანი ყდები, თითქოს ამით ალბომი უფრო გაიყიდება.

ძალიან საინტერესოა, რატომ ღირს ქართული ჩანაწერები ასეთი ძვირი, როდესაც მათი უმრავლესობა უგერგილოდ არის გაფორმებული და თავად კომპაქტ-დისკიც ტექნიკურად ძალიან დაბალი ხარისხისაა? ამ ალბომების აბსოლუტური უმრავლესობა ჩაწერილია ე. წ. CD-რომებზე, ანუ საყოფაცხოვრებო ჩასაწერ კომპაქტ-დისკებზე. ფირფიტების გამომშვებთა თავხედობა იქამდეც კი მიდის, რომ თავად დისკის ზედაპირიც კი არა აქვთ გაფორმებული (მასზე უშნოდ წადღაბნილ მომღერალის სახელი და გვარი არ არის სათვალავში ჩასაგდები). თუმცა ქართულ მუსიკაში ამ მხრივ არის გამონაკლისი ალბომებიც, რომლის ავტორებსაც ნაღდად იზრუნეს გაფორმებაზე. ძალიან საინტერესო კონვერტი ჰქონდა „აუტსაიდერის“ 1992 წელს მოსკოვში გამოსულ ვინილის ფირფიტას (LP) „ინსაიდი“. ტექსტებიანი ალბომი „მკვლელი“ კასეტის სახით „აუტსაიდერმა“ 1997 წელს ქუთაისში გამოუშვა. ბოლო წლებში გამოსულ კომპაქტებიდან მართლაც სასიამოვნო გაფორმება ჰქონდა „სოფთ იჯექტის“-ის Wanderer-ს (სიმღერების ტექსტებითურთ), მამუკა ბერიკასა და ნიკა წერეთლის „ანიდან ჰოემდე“-ს, „33 ა“-ს „გზა“-ს და სხვა თითზე ჩამოსათვლელ ალბომებს.

Sunday, May 5, 2002

ფოლკლორი თუ პროდუქტი

დღეს, როდესაც ქართული თანამედროვე მუსიკის უნიათობასა და უგემოვნებობაზე ვსაუბრობთ, ალბათ, ბევრს ავიწყდება აღნიშნოს, როგორ შორდება იგი საკუთარ ფესვებს, ანუ ფოლკლორს. თუკი ადრე ქართულ ესტრადაზე ცდილობდნენ მაინც, ქართული ჰარმონია არ დაეკარგათ, დღეს, სიტუაცია კარდინალურად შეცვლილია.

ალბათ, გიკვირს, ჩემო მეგობარო, რატომ ვიკლავთ ქართველები საკუთარ გენში საუკუნეების განმავლობაში გამჯდარ ქართულ ჰარმონიას, გაინტერესებს, შოუბიზნესის რომელ „შავ ხვრელებში“ იკარგება ქართული პოლიფონია. შენ იცი, რომ რამდენიმე ხმაში სიმღერას ერთიანობა სჭირდება და ეჭვობ, რომ სწორედ ეს გვაკლია.

ბევრი იმ საფრთხეს, რომელიც ფოლკლორს ემუქრება, გლობალიზაციას აბრალებს. მიუხედავად იმისა, რომ შენ, ჩემო მეგობარო, არც გლობალისტი ხარ და არც – ანტიგლობალისტი, მაინც კარგად ამჩნევ, რომ ისეთ „გლობალისტურ“ ქვეყანაში, როგორიც თუნდაც ამერიკაა, ჩვენგან განსხვავებით, დიდ პატივს სცემენ საკუთარ ხალხურ შემოქმედებას. თვით მუსიკალურ აკადემიაში („გრემი“) არსებობს ნომინაციები, რომელსაც წლის საუკეთესო ქანთრი შემსრულებლებს აკუთვნებენ. ფოლკლორს, ასევე უდიდეს პატივს მიაგებენ დასავლეთ ევროპისა და აზიის ქვეყნებშიც. იმის გარდა, რომ ევროპელებს ძალიან უყვართ საკუთარი ხალხური შემოქმედება, სიამოვნებით უსმენენ და სწავლობენ აფრიკულ თუ იაპონურ მუსიკასაც.

შეიძლება ვინმეს პარადოქსადაც მოეჩვენოს, მაგრამ კომუნისტურ, სოციალისტურ საქართველოში, თითქმის არ არსებობდა ისეთი საშუალო სკოლა, სადაც ხალხური სიმღერის შემსწავლელი ერთი ჯგუფი მაინც არ მუშაობდა. დიდი ყურადღება ეთმობოდა ხალხური მუსიკის სასკოლო ოლიმპიადებს, რომლებიც ყოველწლიურად იმართებოდა თბილისში და მას ფართოდ აშუქებდა მასობრივი ინფორმაციის საშუალებები. მსგავსი ფესტივალები არა მარტო ბავშვებისთვის ეწყობოდა. ასეთ ფესტივალებზე საქართველოს ყველა კუთხიდან ჩამოსული შემსრულებლები საკუთარ შემოქმედებას აცნობდნენ მაყურებელს. ვფიქრობ, ასეთი ტრადიციების მოშლა მარტო უფინანსობას და სოციალურ სიდუხჭირეს არ უნდა დავაბრალოთ. შენ, ჩემო მეგობარო, ამბობ, – ფოლკლორის შევიწროვების საშიშროება იმიტომ არსებობს, რომ სოფელი სოფელს აღარ ჰგავსო.

ბედნიერებაა, რომ საქართველოში ცხოვრობდა ჰამლეტ გონაშვილი. მისი შესრულების ოსტატობა ნამდვილად სცილდებოდა ხალხური მუსიკის საზღვრებს, რადგან ის არ იყო მხოლოდ რიგითი შემსრულებელი. ჰამლეტ გონაშვილი გულში ატარებდა ქართულ მელოდიას და ყოველგვარი დაძაბულობის გარეშე მღეროდა. ასეთი მომღერალი, ალბათ, საუკუნეში ერთხელ იბადება.

მიუხედავად იმისა, რომ ფოლკლორს საქართველოში დიდი მოამაგე და გულშემატკივარი ჰყავს ანზორ ერქომაიშვილის სახით, სამწუხაროდ, დღეს ყველანაირ მუსიკაში მხოლოდ კომერციულ სარგებელს ხედავენ, ამიტომ ქართული ტრადიციული მუსიკა რაღაც მეხუთეხარისხოვანი გახდა. მავანი ალბათ, იმასაც იტყვის, რომ ამ პროდუქტზე (მაგარია არა, „პროდუქტი“?!) მოთხოვნილება არ არსებობსო. ისიც კი მიამბეს, რომ რომელიღაც ფოლკლორული ანსამბლი კონცერტზე „პლიუს“ ფონოგრამითაც გამოსულა. აი, სეირი! ამაზე აღშფოთებაც კი აღარ შეიძლება...

რაც დრო გადის, მით უფრო „ანტიხალხური“ ხდება უძველესი ქართული სიმღერა. დღეს ბევრი თანამედროვე მუსიკოსი უამრავ ექსპერიმენტს აკეთებს ხალხურ მუსიკაში, ცდილობენ, რაც შეიძლება, გაათანამედროვონ. შენ ფიქრობ, რომ „ერისიონის“ სუპერპოპულარული კომპოზიცია „შატილის ასულო“ ძალიან უხეიროდ არის გარემიქსებული, მაგრამ ამ სიმღერამ მაინც გაახსენა ქართველებს, რომ ჩვენ სატინგლიცო პოპსას გარდა, ფოლკლორიც გვაქვს. საინტერესოა, ისიც, რომ ბევრმა ახალგაზრდამ სწორედ ამ ჰიტის მოსმენის შემდეგ გაიგო, რომ ასეთი სიმღერა საერთოდ არსებობს. საინტერესოა ისიც, ზოგიერთი ახალგაზრდა ქორეოგრაფი დღეს სხვადასხვანაირად აღიქვამს ორ სიტყვას, – „ხალხურსა“ და „ფოლკლორს“. არადა, ფოლკლორი ყველა ენაზე ხალხურ შემოქმედებას ნიშნავს.

სამწუხაროდ, ყველაფერი იქით მიდის, რომ ქართულ სიმღერას მალე ჩვენ, ალბათ, უცხო ქვეყნის მუსიკად აღვიქვამთ, ხოლო „მრავალჟამიერსა“ და „ჩაკრულოს“ მხოლოდ ახალი წლის ღამით მოვუსმენთ.

ღმერთმა ამ სიმღერების გარეშე ერთი დღეც ნუ გვაცხოვროს.

Saturday, May 4, 2002

რუსუდან ფეტვიაშვილი ბოროტ ადამიანს ვერ ხატავს

ცნობილი მხატვარი მათეს სახარებას ასურათებს და ფიქრობს, რომ ბოროტი ადამიანი არ არსებობს

თბილისში, ელიას მთაზე წმინდა სამების ტაძრის მშენებლობა დასასრულს უახლოვდება. „ახალი ვერსია“ წლის დასაწყისიდანვე ცდილობს, მკითხველს გააცნოს ამ ტაძართან დაკავშირებული ყველა სიახლე. სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის, ილია II-ის წინადადებითა და ლოცვა-კურთხევით სამების ტაძრისთვის მსოფლიოში ყველაზე დიდი სახარება მზადდება, რომელზეც შემოქმედთა ჯგუფი მუშაობს. ოთხთავი ეტრატზე (ხბოს ტყავზე) ხელით იწერება.

სახარებაზე მუშაობდნენ გადამწერები: რაფაელ გოგიტიძე, თამარ თეთრაშვილი და მეუფე დავითი (მახარაძე), ხატმწერები: გურამ ჟვანია, ლაშა კინწურაშვილი, თამარ გურაშვილი, ლიზა ჩქარეული, შოთა ცხვიტავა, ლევან მარგიანი, მამა ალექსანდრე (გალდავა) და რუსუდან ფეტვიაშვილი. ლია მიქიანი ამ სახარების ყდას ვერცხლისგან გამოჭედავს, ხოლო გიორგი ღუდუშაური მინანქრებს ჩასვამს.

მხატვარ რუსუდან ფეტვიაშვილს მკითხველის წინაშე ნამდვილად არ სჭირდება წარდგენა. ზოგიერთს გაუკვირდა კიდეც, როცა გაიგო, ფეტვიაშვილი ხატმწერი გამხდარაო, მაგრამ თავად რუსუდანი ამბობს, რომ მთელი მისი შემოქმედება სიკეთისა და ბოროტების ბრძოლის ამსახველი სურათების ხატვას დაეთმო, სადაც აუცილებლად სიკეთე იმარჯვებს. რუსუდან ფეტვიაშვილი ამჟამად მათეს სახარების დასურათებაზე მუშაობს. მას საპატრიარქოში ვესაუბრე.

------------------------------
მცირე პრეს–დოსიე
------------------------------
რუსუდან ფეტვიაშვილი 1968 წლის 25 იანვარს თბილისში დაიბადა.
დაამთავრა თბილისის 125-ე საშუალო სკოლა, შემდეგ კი – თბილისის სამხატვრო აკადემია.
ხატვა წლისა და 10 თვის ასაკში დაიწყო.
რუსუდან ფეტვიაშვილის მეუღლე, თემურ ბადრიაშვილი თბილისის თოჯინების სახელმწიფო თეატრის დირექტორია.
--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

























– ქალბატონო რუსუდან, როგორ კავშირშია თქვენი პირადი, საერო შემოქმედება ხატწერასთან?

– ზუსტად ვერ გეტყვით, რადგან ოთხთავზე მუშაობა კონკრეტული თემაა. სანამ სახარებაზე მუშაობას დავიწყებდი, თითოეულ დღეს საპატრიარქოში ვატარებდი და წიგნებს ვკითხულობდი. მთელი ჩემი შემოქმედება სიკეთისა და ბოროტების ბრძოლას ასახავს. იგივე თემა სახარებაშიც არის გადმოცემული. ჩემს ნახატებში ყოველთვის სიკეთე იმარჯვებდა, სხვა ვარიანტი გამორიცხულია – ასეა თავიდანვე ჩაფიქრებული.