Friday, December 25, 2009

პროტესტი, გმობა, აღშფოთება და მშვიდობა

ლაშა გაბუნია ინტერნეტ-გაზეთი „ანარეკლი“

2009 წლის მთავარი მუსიკალურ მოვლენებზე ფიქრი ცოტა რთული ასაკვიატებელია პოლიტიკურად ისეთ ზეაქტიურ ქვეყანაში, როგორიც საქართველოა. აქ თითქმის ყველაფერი პოლიტიკაა და, ამავე დროს, თითქმის ყველაფერი შოუა. ბიზნესიც არის თითქოს, მაგრამ, ამავე დროს, მსოფლიოს ეკონომიკური კრიზისის მომიზეზებაც შეიძლება, როცა რაიმე ხეირიანის დაფინანსებაზე მიდგება საქმე. ისიც მინდა ვთქვა, რომ მთავრობამ წელს ერთი ძალიან კარგი, საჭირო და ხეირიანი აქცია დააფინანსა. ამაზე ცოტა ქვემოთ.

მიუხედავად ძალზედ მწირი მოვლენებისა, 2009 წელს რამდენიმე ქართველი პოპ-მუსიკოსი პლანეტის ყურადღების ცენტში მოექცა და უკვე ძალზე პოპულარულმა ქართველმა მომღერალმა გოგონამ, როგორც იქნა, სამშობლოში სოლო კონცერტი გამართა. შეიძლება ეს იმის ბრალიცაა, რომ ქალაქის მთავარი საკონცერტო დარბაზის – ფილარმონიის რემონტი დიდი ხანია გაიწელა და ანშლაგებიანმა „იუმორინამაც“ კი ამ ხარაჩოებში მოქცეული შენობიდან კულტურის პროფკავშირების შენობაში გადაინაცვლა.

ყველაზე პოპულარული მუსიკალური ჟანრი

ბოლო წლებში საქართველოში, რომელსაც ზოგიერთი ჩვენი თანამემამულე თითქოსდა მოფერებით რატომღაც გურჯისტანს ეძახის (საკუთარ თავს და ხალხს – გურჯებს), სულ უფრო და უფრო შემცირდა მუსიკალური პოპსას ხვედრითი წილი. ოდესღაც მნათმა „ვარსკვლავებმა“ ან საერთოდ მიანებეს თავი ფონოგრამებზე სიმღერას, ან მათი ჭეშმარიტი, ერთ დროს ღრმადმიძინებული მოწოდება აღმოაჩინეს და რესტორნების ესტრადებს შეესივნენ. მავანმა „იუმორინაში“ დაიმკვიდრა ადგილი, ზოგიერთები კი ბოლო ორი ათწლეულის ჩვენი გაუხუნარი ტრადიციის თანახმად, პოლიტიკურად დაპირისპირებულ ბანაკებში გადანაწილდნენ. მაგალითად, „ფორტეს“, „ქუჩის ბიჭებისა“ და „ვაკის პარკის“ მუსიკოსებს, ჯემალ სეფიაშვილს და სხვებს, რაღა თქმა უნდა, „უცნობის“ თამადობით, მსმენელი ოპოზიციონერთა აქციებსა თუ მათ მხარდასაჭერ ვიდეორგოლებში ხედავდა და შესაბამისად, მათ ოპო-მუსიკოსები შეარქვა. სხვა დანარჩენების უმრავლესობას ხალხი ხელისუფლების მიერ მოწყობილ ღონისძიებებზე ამჩნევდა და ამიტომ ისინი მთავრობის (მიშას) მუსიკოსებად მონათლა. არ იფიქროთ, რომ ჩვენმა ესტრადის ვარსკვლავებმა გულებზე ხელი დაიკრიფეს. უბრალოდ, დარბაზებში მათი „გრანდიოზულად“ წოდებული კონცერტების რაოდენობა შემცირდა, ფაქტობრივად, შეწყდა. ამის გამო, ნაწილი მომღერლების ნაწილი მთავრობაზე დაიბოღმა, ნაწილი კი ოპოზიციას ტელევიზიებიდან ენას უყოფდა.

Thursday, June 18, 2009

ობამა ბიძია თომას ბიჭია

ანუ ცოტა რამ საღლიცინო სიმღერებზე

შესავალი

ის, რასაც დღეს ზოგჯერ ქალაქურ მუსიკასთან აიგივებენ, შეიძლება ითქვას, რომ სუროგატია, ვიდრე „ქალაქური ფოლკლორი“. უპირველეს ყოვლისა, ალბათ კლასიფიკაციაა საჭირო, თუ რა ითვლება დღეს ამ ჟანრის მუსიკად. თუ რადიო „არ დაიდარდოს“ მოვუსმენთ, ქალაქურ მუსიკად საღდება ისიც, რაც გასული საუკუნის 80-იანი წლებიდან უბრალოდ „შოფრულ“, „საქეიფო“ სიმღერებად იწოდებოდა.

ფსევდოქალაქური მუსიკის კლასიკად შეიძლება ჩაითვალოს „შუშანიკას ტუფლი უჭერს, ქუსლი განიერი აქვსო“, კიდევ უკეთესი „ტრიციტ პერვი გოდში იყო შენი კანეცი“ ან თუნდაც „პატარა ბიჭი დამეკარგა ცისფერპერანგა“. ეს და კიდევ მრავალი „შესანიშნავი“ ნიმუში შეგვიძლია თბილისელი კინტოების სულიდან ამოხეთქილ მარგალიტებად მივიჩნიოთ. დღეს რუსები თავიანთ საესტრადო მუსიკას რატომღაც „შანსონს“ უწოდებენ, რაც მსოფლიოს ხალხთა ენებზე მხოლოდ ფრანგულ მუსიკასთან იგივდება. საქართველოში კი ნაესტრადალ შემოქმედებას და კიდევ ბევრ რამეს, რაც ქართულ ენაზე იმღერება, უკვე ქალაქურ მუსიკას ეძახიან. მაინც რა არის იგი, ანუ „ქალაქური მუსიკა“, უფრო მდაბიურად რომ ვსთქვათ, „ქალაქურები“?

რეალური ისტორია

ისტორიის თანახმად, აღმოსავლეთ საქართველოში შუა საუკუნეებიდან აშუღური კულტურა გავრცელდა, რომელიც ქართლ-კახეთში მაჰმადიანთა ჩამოსახლებების შემდეგ დამკვიდრდა. თუმცა ეს ტიპიური აზიური ჰანგები მრავალეროვან დედაქალაქის მოსახლეობაში მალე მოშინაურდა, ნაწილობრივ გაქართულდა კიდეც და სწორედ ამის შემდეგ დაიბადა თბილისური ქალაქური მუსიკა. მისი თვალსაჩინო წარმომადგენლები მეფე ერეკლეს დროს საითნოვა და ბესიკი იყვნენ. მათ აღმოსავლური პოეზიისა და მუსიკის ფორმები – ბაიათი და მუხამბაზი დაამკვიდრეს. თბილისური ქალაქური სიმღერის ყველაზე პოპულარული ნიმუშებია „მუხამბაზი“, „ავარ-ავარ“, „კეკელჯან“ და სხვა. აღნიშნული სიმღერა ერთხმიანი იყო. იგი ძირითადად დუდუკებისა და დოლის თანხლებით სრულდებოდა.

დასავლეთ საქართველოს ქალაქურმა მუსიკამ კი მე-19 საუკუნის ქუთაისში მიიღო საბოლოო სახე. აღმოსავლურისგან განსხვავებით, დასავლური ქალაქური მუსიკა პოლიფონიით გამოირჩეოდა და იგი ძირითადად გიტარის თანხლებით სრულდებოდა. ამავე დროს, რუსული რომანსებისა თუ იტალიური საოპერო არიების მსგავსი სიმღერების „გაქართულებაც“ მოხდა. დასავლეთ საქართველოს ქალაქური მრავალხმიანი სიმღერების უდიდესი ნაწილი ქართულ პოეზიასთანაა დაკავშირებული. იგი განსაკუთრებით იმერეთში გავრცელდა და ცენტრი მის დედაქალაქში იყო. ყველაზე პოპულარული ქალაქური სიმღერები აკაკის ლექსებზე შეიქმნა: „ციცინათელა“, „აღმართ-აღმართ“, „სანთელივით ჩავქრები“, აგრეთვე, ბარათაშვილის ლექსზე „მორბის არაგვი“, ილიას „მესმის-მესმის“ და ა. შ. რა თქმა უნდა, არ უნდა დავივიწყოთ ქალაქური სიმღერის მშვენება – უკვდავი „სულიკო“. მე-20 საუკუნეში ამ ჟანრის ყველაზე თვალსაჩინო წარმომადგენლები „დები იშხნელები“ იყვნენ.

Saturday, January 3, 2009

თამაშები

„ბრის ილი მიაუ“ – ტუტორიალი მარტივია, მოთამაშენი ირჩევენ „დედას“, ერთ-ერთი მათგანი კი იხუჭება. „დედა“ იქ შეკრებილებილებზე თითით აჩვენებს და დახუჭულს ეკითხება: „ბრის ილი მიაუ“. დახუჭული მოთამაშე ვისზედაც იტყვის „მიაუს“, კოცნის. შემდეგ იხუჭება სხვა და ა. შ.

ლაფტა – თამაში ბურთით. მოთამაშეები ორ გუნდად იყოფიან – მოიერიშეებად და თავდამცველებად. მოიერიშეები კიდევ ორ ნაწილად. მათ შორის დგებიან თავდამცველები. მოიერიშეები ბურთს ესვრიან თავდამცველებს და ვისაც მოხვდება, თამაშიდან გადის. თუ რომელიმე თავდამცველმა ბურთის დაჭერა მოახერხა, თამაშიდან გავარდნილი ამხანაგი ბრუნდება. ოღონდ ბურთი არ უნდა იყოს მიწიდან ასხლეტილი. თამაში გრძელდება მანამ, სანამ ყველა თავდამცველი არ გავარდება.

კლასობანა – ასფალტზე ან ცემენტზე ცარცით იხაზება სპეციალური კლასები (უჯრები) 1-დან 8-მდე. თამაშში მონაწილეთა რაოდენობა 2-იდან ზემოთ. თამაშისთვის აუცილებელი ატრიბუტია მომცრო, ბრტყელი ქვა. თითოეული მოთამაშე რიგის მიხედვით უმიზნებს უჯრას (იწყებს პირველი კლასიდან და ადის მე-8-მდე), ამის შემდეგ ხტუნვით მიდის მე-8 უჯრამდე და უკან ბრუნდება, როდესაც ფეხს იმ კლასში ჩადგამს, სადაც ქვაა, იღებს და ბრუნდება უკან (ქვა ხელიდან არ უნდა გაუვარდეს). თუ მოთამაშემ თავის უჯრას ქვა ააცილა, იგივე კლასში რჩება და თამაშში მომდევნო მონაწილე ერთვება. გამარჯვებულია ის, ვინც პირველად დაასრულებს კლასებს.