The BearFox-ის ახალი ათწლეულის ალბომი „გამოიდარებს“ – სიმშვიდით დაძაბული რეალობის წინააღმდეგ

ესეც ასე: 2010-იანი წლების დასასრული მოახლოვდა. სულ მალე 2020-იანებში შევაბიჯებთ. ჩვენი ქვეყნისთვის პოლიტიკურად აქტიური და დაძაბული ათწლეულის ეიფორია ისევ ცხადად იგრძნობა. უკიდურესად პოლარიზებული ქვეყანა ერთმანეთზე გადაკიდებული პოლიტიკური ძალების და კლანების დაპირისპირების არენადაა ქცეული, რომლითაც მედია საზრდოობს და ისედაც დაშინებულ სოციალურად შეჭირვებულ მომხმარებელს კიდევ უფრო გულს უხეთქავს. 

სწორედ ამ პერიოდში, 2013 წელს, შეიქმნა დუეტი The BearFox, რომლის სადებიუტო ალბომი მინდა გაგაცნოთ. მისი წევრები და დამაარსებლები არიან  „დათვი“ – ირაკლი „ბეთხო“ მანჩხაშვილი და „მელა“ – მებო ნუცუბიძე. დროთა განმავლობაში ჯგუფს სხვა ინსტრუმენტალისტებიც დაემატნენ, რომლებიც ძირითადად კონცერტებში მონაწილეობენ.

დათვისა და მელას დუეტმა 2014 წელს გამოუშვა ინგლისურენოვანი, ძალიან მელოდიური 5-სიმღერიანი მინიონი (იგივე EP) Holding You, რომელიც მსმენელს მაშინვე მოეწონა. ჯგუფის პირველი ალბომიც თავისი სიმშვიდით თითქოს საერთოდ ამოვარდნილია იმ რეალობიდან, რომელშიც იქმნებოდა და იწერებოდა. თუ რატომ, ამაზე ქვემოთ თავად დუეტის წევრი იტყვის.

დუეტის შემოქმედებაში იგრძნობა როგორც ექსპერიმენტული ინდის, ისე პოსტ-როკის, პოპ-როკის და პროგრესივ-როკის ელემენტებიც, რომელიც ძალიან კარგადაა არანჟირებული. ამას თან ერთვის მებო ნუცუბიძის მსუბუქი და ჰაეროვანი ხმა. ახალი ალბომი „გამოიდარებს“ მუსიკალურ საიტებზე: Spotify, Deezer, Apple Music, Amazon Music  2020 წლის 6 იანვარს გამოჩნდება.

მიუხედავად იმისა, რომ ალბომი მართლმადიდებლური შობის წინა დღით გამოდის, მას საშობაოს ვერ დავარქმევთ. ალბომში სულ 10 კომპოზიცია შევიდა. „გამოიდარებს“ ექსპერიმენტული ნამუშევარია თუნდაც იმ მხრივ, რომ დღემდე ამ დუეტს ყველა იცნობდა, როგორც ინგლისურენოვანს. ახალი ალბომი კი მთლიანად ქართულენოვანია. ამაზე მიგვანიშნებდა ტელეგადაცემა „აკუსტიკაში“ ნამღერი „ნუ გამწირავ“ და ჯგუფის YouTube-ის ოფიციალურ არხზე გავრცელებული აუდიოვერსიები სიმღერებისა – „ოღონდ შენ იყავი“ და „ისევ“. ეს უკანასკნელი ახალ ალბომში არ შესულა.

ალბომი „გამოიდარებს“ იხსნება მეტად მძიმე და ბგერებით დახუნძლული წუთნახევრიანი „პროლოგით“, რომელიც თითქოს ზუსტად აღწერს, როგორი იყო გასული ათწლეული. მას მოსდევს მსუბუქი „ნათელ დღეებს“, რომლის გზავნილიცაა „იცი რომ ხვალ, ისევ გაჩნდება გზა, ისევ გამოვა ხვალ, რასაც ვერ გრძნობდი დღეს“. სიმღერის ბოლო ისევ საკმაოდ მძიმდება გიტარით და დასარტყამებით. „ოღონდ შენ იყავი“ მსმენელისთვის უკვე ნაცნობი სიმღერაა. ესაა სიმღერა-ვედრება მეტად ატმოსფერული არანჟირებით. 

„წამოყევი „ა“ მატარებელს“

რკინიგზის მუსიკა

რკინიგზა და მატარებელი განსაკუთრებით მიყვარს ტრანსპორტის სახეობებს შორის. თითქმის ყოველთვის მისი ხმა მუსიკასთან და სხვადასხვა რიტმთან ასოცირდებოდა. შეიძლება ითქვას, რომ მატარებელი ერთ-ერთი ყველაზე მუსიკალური სატრანსპორტო საშუალებაა. მის ლიანდაგებზე მოძრაობას აქვს სხვადასხვა რიტმი და ტემპი, რაც მუსიკის განუყოფელი ნაწილია. სხვათა შორის, რკინიგზის სკოლაში ვსწავლობდი (იყო ასეთი სკოლებიც საქართველოს სსრ-ში), რომელიც სადგურთან ახლოს იყო და ხშირად გაკვეთილებზეც ისმოდა იქ ჩამომდგარი თუ დაძრული თბომავლების თუ ელმავლების საყვირის ხმები. ამ სტატიაში მინდა მატარებელი უშუალოდ დავუკავშირო მუსიკას და ჩემი საყვარელი კომპოზიციებიც გაგაცნოთ.

მე-19 საუკუნეში დიდი ინდუსტრიული რევოლუციის დროს რკინიგზა მასობრივი გადაადგილების საშუალება გახდა. სწორედ ამ პერიოდიდან იგი უამრავი ხელოვანის შთაგონების წყაროდ იქცა, როგორც კაცობრიობის დიდი წინსვლისა და სიახლის სიმბოლო. ხელოვნების სულ ახალი დარგის – კინემატოგრაფიის ერთ-ერთი პირველი ნაწარმოებიც კი რკინიგზას უკავშირდება. ძმებმა ლუმიერებმა 1896 წელს გადაიღეს 48-წამიანი ფილმი – „მატარებლის შემოსვლა ლა-სიოტას სადგურში“, რომელმაც მთელი მსოფლიო მოიარა და ადამიანებზე  უზარმაზარი, შოკური ეფექტი მოახდინა. რკინიგზით შთაგონებულებს შორის, რაღა თქმა უნდა, მუსიკოსებიც იყვნენ. მატარებლის სიჩქარე, რიტმი და ტემპი, ბუნებრივ ხმებთან ერთად, ნიჭიერ კომპოზიტორებს საინტერესო მუსიკალური ნაწარმოების შექმნისთვის შთააგონებდა. 

იოჰან შტრაუს I (მამა)

დავიწყოთ კლასიკური მუსიკით. კომპოზიტორები ხშირად მგზავრობდნენ მატარებლით და მგზავრობის დროს შესანიშნავ მუსიკასაც წერდნენ ხოლმე. თუმცა მათ შორის  ისეთებიც იყვნენ, რომლებიც დიდი ინდუსტრიული რევოლუციის ამ მონაპოვარს სულაც არ უყურებდნენ მოწყალე თვალით. ცნობილ გერმანელ კომპოზიტორ რიხარდ ვაგნერს ძალიან არ უყვარდა მატარებლით მგზავრობა. გერმანელი ფელიქს მენდელსონი კი რკინიგზაზე მგზავრობას „ნერვების აგონიას“ უწოდებდა. საბედნიეროდ, ისტორიამ არაერთი კომპოზიტორი და მუსიკოსი შემოინახა, რომელთაც ძალიან უყვარდათ მატარებელი და შემოქმედების მნიშვნელოვანი ნაწილიც დაუთმეს მას. რამდენიმე მათგანს ახლა გავიხსენებ. 

იოჰან შტრაუს I-მა 1836 წელს დაწერა Eisenbahn-Lust Waltz („რკინიგზით აღტაცების ვალსი“). ამ ნაწარმოებით აღინიშნა ვენიდან ჩეხეთის ქალაქ ბრეცლავთან დამაკავშირებელი რკინიგზის ხაზის გახსნა. ნაწარმოები იწყება და მთავრდება ორთქლმავლის ლოკომოტივის ხმებით. იგი პირველია შტრაუსების ოჯახის კომპოზიტორი წევრების (რომელთა შორისაც მამა და სამი შვილი შედიოდა) მიერ ამ თემაზე შექმნილი რამდენიმე ნაწარმოებიდან. „ვალსების მეფედ“ წოდებულმა შვილმა იოჰან შტრაუს II-მ რკინიგზას ცნობილი Vergnügungszug Polka, op. 281 („სასეირნო მატარებლის პოლკა“) მიუძღვნა.

მუსიკის ახალ ლექსიკონში რუს კომპოზიტორ მიხეილ გლინკას ნაწარმოები „მოგზაურობის, ანუ მატარებლის სიმღერა“ აღწერილია, როგორც სავარაუდო პირველი სიმღერა რკინიგზის შესახებ. გლინკამ სიმღერა მისი მეგობრის, ნესტორ კუკოლნიკის ტექსტზე 1840 წელს შექმნა. სიმღერის სიტყვები ასეთია: „მატარებელი სწრაფად მიიწევს წინ სოფლის გზაზე, ის ქარზე უფრო თავისუფალია“. მუსიკაც შესაბამისი ტემპით, სტაკატოებით და რიტმითაა წარმოდგენილი.

მოხეტიალე Soft Eject „ლისი ვანდერლენდზე“ მეგობრებს ეპატიჟება

1990-იანების გარიჟრაჟზე თბილისში შექმნილი Soft Eject ერთ-ერთი პირველი ქართული როკჯგუფი აღმოჩნდა, რომელმაც პოსტ-საბჭოთა სივრცე გაარღვია და საკუთარი შემოქმედება ევროპაში, გერმანიაში გაიტანა. ამის შემდეგ სამშობლოში დაბრუნებული ბენდი ცდილობს დასავლური სტანდარტებით იარსებოს – ჰქონდეს საკუთარი სტუდია და სარეპეტიციო, რაც 1990-იანებში ნებისმიერი ჯგუფის ოცნება იყო. 

მახსოვს, სულ პირველად „სოფთების“ Please Just Carry On-ს აუდიო კასეტაზე მოვუსმინე (ახლობელმა ჩამირთო ისე, რომ არ მითხრა შემსრულებელი ვინ იყო) და დარწმუნებული ვიყავი, რომ ბრიტანულ ბენდს ვუსმენდი. შემდეგ მეგობარმა ამიხსნა, რომ ჯგუფის ყველა წევრი ქართველი იყო. 

ამის დაჯერება ცოტა გამიჭირდა, რადგან 1990-იან წლებში ქართველები ცოტა სხვაგვარ რეპერტუარს ვუკრავდით. ეს კი საოცრად მელოდიური, მშვიდი, თბილი, ჰარმონიული და რაფინირებული მუსიკა იყო, თითქოს იმ სოციალური რეალობიდან ამოვარდნილი.

როკს უყვარს ლეგენდები და, მოდით, ჩვენც იმ ლეგენდით დავიწყოთ, რომ შორეული 1989 წლის ერთ მშვენიერ დღეს თბილისში მეგობრებისგან შეიქმნა ჯგუფი, რომელსაც შემდგომში Soft Eject ეწოდა. ესენი იყვნენ: გია ქარჩხაძე (გიტარა, ვოკალი), ოთარ ყარალაშვილი (გიტარა, ვოკალი), ირაკლი „პეჩო“ ჭელიშვილი (გიტარა, ვოკალი), ვახო ბაბუნაშვილი (ბასი, ვოკალი) და ნოდარ მანჩხაშვილი (დასარტყამები).

ლეგენდის მიხედვით, გია ქარჩხაძემ და ოთარ ყარალაშვილმა ერთმანეთი 14 წლის ასაკში გაიცნეს, როდესაც ქვიშხეთში დასასვენებლად ჩასულებმა შემთხვევით ერთად დაუკრეს მათ უსაყვარლეს ინსტრუმენტზე – გიტარაზე. 

ისინი, რასაკვირველია, დამეგობრდნენ და ხშირად უკრავდნენ ერთად გიტარაზე. შემდეგ კი, უნივერსიტეტში სწავლისას, ბენდის ჩამოყალიბება გადაწყვიტეს. ვახო და პეჩო მათზე უმცროსები იყვნენ. გია ამბობს, რომ ჯგუფის წევრები პირველ რიგში მეგობრები არიან და შემდეგ უკვე მუსიკოსები. 

მოგზაურობა როკ-ენ-როლში

„მე არაფერი ვიცი მუსიკის შესახებ. მე ეს არ მჭირდება“

ელვის პრესლი

როკ-ენ-როლს სხვა მუსიკალურ ჟანრებთან შედარებით ერთგვარი უპირატესობა ჰქონდა და აქვს – მას არ სჭირდება პროფესიული მუსიკალური განათლება. მთავარია, გქონდეს რიტმის შეგრძნება და სმენა, იცოდე გიტარაზე რამდენიმე აკორდის დაკვრა და შენ მიერ შესრულებულ მუსიკას ჰქონდეს დრაივი. წარმატების მისაღწევად, ნოტების ცოდნაც კი არაა აუცილებელი.

ჟანრის დაბადების ოფიციალური თარიღია 1954 წლის 20 მაისი. სწორედ ამ დღეს გამოვიდა ქანთრი მუსიკოსის, ბილ ჰეილის სიმღერა Rock Around the Clock. იმ დროს სიტყვა „როკ-ენ-როლი“ ჯერ არ არსებობდა და ფირფიტაზე ეწერა, რომ ეს იყო ფოქსტროტი. თუმცა, 1955 წლის ივლისში კომპოზიცია ბილბორდის ჩარტის სათავეში მოექცა, სადაც მას უკვე როკ-ენ-როლად მოიხსენიებდნენ. 

თუმცა, არსებობს ალტერნატიული შეხედულებაც, რომლის თანახმად, პირველი როკ-ენ-როლი აფროამერიკელი რიტმ-ენდ-ბლუზ მუსიკოსის, აიკ ტერნერის მიერ შესრულებული Rocket 88 იყო, რომელიც 1951 წლის 5 მარტს გამოვიდა. აღსანიშნავია, რომ ეს არის ერთ-ერთი პირველი ნამუშევარი, რომელშიც ელექტროგიტარის დისტორშენის ეფექტია გამოყენებული. 

როკ-ენ-როლი პირველი სერიოზული მუსიკალური მიმართულება გახდა, რომელსაც თანაბრად ასრულებდნენ როგორც შავკანიანი, ისე თეთრკანიანი მუსიკოსები. თავად ტერმინი კი კლივლენდის რადიოს დიჯეის, ალან ფრიდს ეკუთვნის, რომელიც ახალი ჟანრის წინააღმდეგ განწყობილი მრავალრიცხოვანი და საკმაოდ აგრესიული აუდიტორიის წინაშე მედგრად იცავდა საკუთარი მსმენელების ინტერესებს.

 

აუცილებლად უნდა ვთქვათ, რომ მუსიკის ისტორიაში როკ-ენ-როლი ის ჟანრი გახდა, რომელიც დიდ სოციალურ მუხტს ატარებდა. მან გააერთიანა არა მარტო ცეკვის მოყვარული ახალგაზრდები, არამედ მეამბოხეებიც. 1950-იან წლებში, როდესაც მეორე მსოფლიო ომი ახალი დამთავრებული იყო და ადამიანები ნანატრი მშვიდობით ტკბებოდნენ, შვილები დაუპირისპირდნენ მამებს, რომლებმაც ვერ შეძლეს ამ საშინელი ომის თავიდან აცილება. ამ ბრძოლაში როკ-ენ-როლი შვილების თაობის მთავარ იარაღად იქცა.

როკ-ენ-როლის პროგრესზე უდიდესი გავლენა იქონია ხმის ჩამწერი ინდუსტრიის განვითარებამ. 1948 წელს პირველად გამოჩნდა ვინილისგან დამზადებული გამძლე ფირფიტები, მანამდე მასალად ადვილად მსხვრევადი ებონიტი და საკმაოდ სუსტი შელაკი გამოიყენებოდა. ამასთანავე, ადრე გრამოფონისა და პატეფონის ფირფიტების სიჩქარე იყო 78 ბრუნი წუთში და თითოეულ გვერდზე მხოლოდ ერთი სიმღერა ეტეოდა. 1949 წელს კი RCA Records-მა 45 ბრ/წთ-ში სიჩქარე შემოიღო, რომელიც სინგლებისთვის სტანდარტად იქცა და მინი-სინგლის ფირფიტის ზომა 7 დუიმამდე შეამცირა. 

ქართული უკულტურობის დღეები ევროპაში 2019

მარტის მიწურულს და აპრილის დასაწყისში ორი ქართული ქართულენოვანი კოლექტივი – პანკ-ჯგუფი „ვოდკა ვტრაიომ“ და პოსტ-პანკ ტრიო „მთვარის დაბნელება“ ევროპაში, კერძოდ გერმანიაში, საფრანგეთსა და ბელგიაში ტურნეს აწყობენ, რომელსაც „ქართული უკულტურობის დღეები 2019“ დაარქვეს.

შეიძლება ეს სახელწოდება ზოგიერთს გაუკვირდეს, თუმცა ვინც პანკ-მუსიკას ან მის მონათესავე პოსტ-პანკს უსმენს, იმათთვის ჩვეულებრივი რამაა, რომელშიც იგრძნობა როგორც იუმორი, ისე თავისებური დამოკიდებულებაც იმ სტერეოტიპების მიმართ, რაც მსგავსი მუსიკალური ჟანრის მოსმენისას საშუალო სტატისტიკურ ადამიანს უჩნდება.

საქართველოსა და ზოგადად მსოფლიოს მოსახლეობის გარკვეულ ნაწილში პანკები ანარქისტებთან და ერთგვარად, უკულტურო ადამიანებთან ასოცირდებიან. საქართველოს საკმაოდ ნორმალური პანკ-წარსული აქვს. მუსიკის ამ ჟანრით ქართველი მსმენელი ჯერ კიდევ 1970-იანების ბოლოს და 1980-იანებში დაინტერესდა. მართალია, ისინი ბევრნი არ იყვნენ, მაგრამ პირველი ნერგი ნიადაგში ალბათ მათ დარგეს. ნერგმა 1980-იანების მიწურულის გაიხარა. ეს ის პერიოდია, როცა ქართველმა შემსრულებლებმა პანკის დაკვრა მოსინჯეს და საინტერესო შემსრულებლებიც გამოჩნდნენ. 1990-იანებში, როცა ქვეყანაში ალტერნატიული მუსიკის ბუმი დაიწყო, პანკ-სულისკვეთება კიდევ უფრო გაძლიერდა.

ქუთაისის ღამის ცხოვრება – „რეფლექტორისა“ და „ბუდეს“ ელექტროშუქების ფონზე

საქართველოში რეივ-ცხოვრება მსოფლიო მედიის ყურადღების ცენტრშია. ბოლო წლებში დასავლურ პრესაში თბილისი სულ უფრო ხშირად აღმოსავლეთ ევროპაში ელექტრონული მუსიკის ერთ-ერთ ცენტრადაა წარმოჩენილი, რაც, რა თქმა უნდა, ძალიან სასიამოვნოა.

ბოლო დროს საკმაოდ პოპულარული გახდა ქუთაისური რეივ-სცენაც, რომელიც ამ ქალაქში ორი უკვე ცნობილი კლუბით –  „რეფლექტორი“  და  „ბუდე“  არის წარმოდგენილი. ორივე კლუბს თავისი სპეციფიკური ნიშა უჭირავს. ისინი მუსიკალური სტილისტიკითაც განსხვავდებიან.

„ბუდე“ უფრო ანდერგრაუნდ-კლუბია და აქ ძირითადად ტექნო მუსიკა ჟღერს, ხოლო „რეფლექტორში“ მუსიკოსები ჰაუსს, ტრანსს, მინიმალს და სხვა ელექტრონული მუსიკის სტილსაც ასრულებენ. ქუთაისში ეს ორი კლუბი განსაზღვრავს ელექტრონულ ამინდს.

მნიშვნელოვანია ისიც, რომ ორივე მათგანი თბილისისგან დამოუკიდებლად, ავტონომიურად იწვევს მუსიკოსებს გერმანიიდან და ევროპის სხვა ქვეყნებიდან. ამას, რაღა თქმა უნდა, ქუთაისის აეროპორტის მრავალფეროვანი ევროპული რეისები, შენგენის ქვეყნებთან უვიზო მიმოსვლა და იაფი ავიაბილეთებიც ხელს უწყობს.

ბევრი ჩემი დედაქალაქელი ნაცნობი უკვე სპეციალურად ჩადის ქუთაისში, რათა კლუბურ საღამოებს დაესწროს და დრო გაატაროს. უკან დაბრუნების შემდეგ კი ისინი უმეტესწილად კმაყოფილები არიან მუსიკით, ორგანიზების დონით და იქაური განწყობითაც. სწორედ ამიტომ, კლუბებიც ცდილობენ უფრო უკეთესი მუსიკოსები ჩამოიყვანონ. თუმცა ადგილობრივ შემსრულებლებსაც არ ივიწყებენ და სცენაზე უამრავი ქართველი ელექტრონული მუსიკოსი ასევე სიამოვნებით დგება.

ერეკლე დეისაძე (მუსიკოსი): „ეს კლუბები მეტად მნიშვნელოვანია, რადგან ამ სივრცეში ძალიან განსხვავებული ადამიანები იყრიან თავს, რომლებიც ერთობიან, ცეკვავენ – ამაზე დიდი მოვლენა რაღა უნდა იყოს? თამამად შეიძლება ითქვას, რომ ქუთაისი თანამედროვე ელექტრონულ მუსიკაში საკუთარ სიტყვას აუცილებლად იტყვის. 

ერეკლე დეისაძე

თავიდან მხოლოდ „რეფლექტორი“ იყო და მერე დაემატა „ბუდე“. ამჯერად ქალაქში ელექტრონული მუსიკის და ღამის კლუბის ორი ძალიან კარგი სივრცე არსებობს. ამ კლუბებში მოსახვედრად მაყურებლები ჩამოდიან ზუგდიდიდან, ბათუმიდან, თბილისიდან. ძალიან ბევრი მსურველია ხოლმე და ეს საკუთარი თვალით მინახავს. 

ჩვენს ქალაქში კლუბური რეივ-ცხოვრება მაინც ახალი წამოწყებაა, რომელსაც ძალიან კარგად აუბა მხარი მსმენელმა, განსაკუთრებით ახალგაზრდობამ. იმდენად გათავისებული აქვს ყველას ეს ყველაფერი, რომ ქუთაისში ის სირთულეები არ გაჩენილა, რისი დაძლევაც თბილისურ კლუბებს მოუხდა.

ონისე – ანდერგრაუნდსა და მეინსტრიმს შორის

ონისე ფუტკარაძის სიმღერები საქართველოში ისეთ დროს გაიცნეს, როდესაც ვიდეოკლიპებს ხალხი ჯერ კიდევ ტელევიზორებში უყურებდა და „იუთუბი“ ასე გავრცელებული არ იყო, არც ინტერნეტი გახლდათ ისეთი სწრაფი, როგორც ახლა. 

ჰოდა, 2000-იანი წლების შუაში ტელეეკრანებზე გამოჩნდა მისი სიმღერა „ვარდო“, რომლის რიტმი ძალიან წააგავდა მაშინ ძალიან პოპულარული „გორილაზის“ ჰიტს, „კლინტ ისტვუდს“. სიმღერა ეძღვნებოდა ერთ გოგონას, სახელად ვარდოს, რომელიც ლადოს გარდა ჟიმაობდა ყველასთან. 

„ვარდომ“ მისი პროვოკაციული ტექსტის დამსახურებით მსმენელის ყურადღება მიიპყრო. სიმღერიდან ამოღებული ფრაზა „შე ჩემის ვარდო“ ხალხში გავრცელდა და ბევრი ადამიანი ლაპარაკის დროს ხუმრობით იმეორებდა ხოლმე. ეს ჰიტი ონისემ გიგა მიქაბერიძის სტუდიაში ჩაწერა. მოგვიანებით „ვარდოს“ საორკესტრო ვერსია გამოვიდა.

იმ პირველი „ვარდოს“ ჩასაწერად და ვიდეოს გადასაღებად კი ონისემ საკუთარი „მოსკვიჩი“ 200 აშშ დოლარად გაყიდა. მუსიკოსმა მზა ვიდეო მამუკა ღლონტთან „მაესტროში“ მიიტანა, რომელმაც თანამშრომლობა შესთავაზა და მისი დახმარებით 2006 წელს ონისემ ჯერჯერობით ერთადერთი ალბომი „მალადეც“ ჩაწერა. ამასთან, სიმღერებზე „კომპოტი“ და „ბეტონი“ ვიდეოკლიპები დამზადდა, რომელიც „I სტერეოს“ ეთერში დაატრიალეს. 

სოციალური მუსიკა საქართველოში

საქართველოში თანამედროვე მუსიკა საბჭოთა კავშირის არსებობის წლებში ფაქტობრივად ყოველგვარი სოციალური მუხტის გარეშე ჟღერდა. ერთპარტიულ ქვეყანაში მმართველი ძალა საჯაროდ სოციალურ პრობლემებზე უბრალო საუბარსაც კი არ მიესალმებოდა. მიუხედავად ამისა, ლიტერატურაში, თეატრში ან კინოხელოვნებაში შეფარვით მაინც ახერხებდნენ სხვადასხვა პრობლემაზე აქცენტების გამახვილებას. თანამედროვე მუსიკაში ე.წ. ესტრადის მუსიკოსების დიდი ნაწილი კი უმღეროდა სიყვარულს, ხალხთა შორის მეგობრობას, სოციალისტურ ქვეყანას, კომუნისტურ პარტიას, ლენინს, სტალინს და ა.შ. ქართული ვოკალურ-ინსტრუმენტული ანსამბლების ნაწილი ოსტატურად ახერხებდა ამ ვალდებულებებისთვის გვერდის ავლას. ფილარმონიული მუსიკოსები ვერ ბედავდნენ თუნდაც საგიტარო „მძიმე“ ეფექტის – „დისტორშენის“, „ფუზის“ გამოყენებას, რადგან ოფიციოზისთვის ესეც „წყეულ კაპიტალისტურ“ ჟღერადობასთან ასოცირდებოდა. შეიძლება ითქვას, რომ დამოუკიდებელი შემსრულებლები ფაქტობრივად არ არსებობდნენ, რამდენიმე იატაკქვეშა მუსიკოსის გარდა, რომლებიც სოციალური ტექსტებით დიდად არ გამოირჩეოდნენ, ზემოთნახსენებ მძიმე საგიტარო ეფექტებს კი საკუთარ კონცერტებზე თამამად იყენებდნენ. ამავე დროს, საკუთარ სათქმელს შეფარულად ამბობდნენ ბარდები, თუმცა მათ ოფიციალურ სახელმწიფო სტრუქტურებში არ აწევრიანებდნენ. მაშინდელი პოლიტიკოსები კი პოპმუსიკოსებს (ე.წ. ესტრადის შემსრულებლებს) არასოდეს სერიოზულად არ აღიქვამდნენ, რადგან ისედაც აკონტროლებდნენ და გარანტირებულად იცოდნენ, რომ ისინი რამე მნიშვნელოვან პრობლემურ თემაზე არასდროს იმღერებდნენ.

1980-იანი წლების მეორე ნახევარში სსრკ-ში გორბაჩევისეული „გარდაქმნა“ („პერესტროიკა“) გამოცხადდა და ხელოვანებმა შვებით ამოისუნთქეს. საქართველოში უკვე შესაძლებელი გახდა სიმღერებში თავისუფალი ლირიკა გამოეყენებინათ. ზუსტად ამ პერიოდში პატრიოტული მუსიკის შემსრულებლები მომრავლდნენ, რომლებიც საქართველოს დამოუკიდებლობას და თავისუფლებას უკვე უშიშრად, ღიად უმღეროდნენ. ზოგს დღემდე მიაჩნია, რომ ვოკალურ-ინსტრუმენტული ანსამბლ „ივერიას“ მიერ დადგმული მიუზიკლებში მეტ-ნაკლებად იყო წარმოჩენილი მაშინდელი სოციალური თემები და პრობლემები, თუმცა ეს სხვა სტატიის საკამათო თემაა. 

ლადო ბურდული, ზაზა ხუციშვილი და დადა დადიანი

დამოუკიდებლობის აღდგენის შემდეგ, საქართველოში ბევრი ისეთი შემსრულებელი გამოჩნდა, რომლებიც არც ერთი სახელმწიფო თუ კერძო სტრუქტურის წევრი არ იყო. შეიძლება ითქვას, რომ სწორედ 1990-იანი წლებიდან იწყება სოციალური მუსიკის ისტორია საქართველოში. პირველი მუსიკოსები, რომლებმაც შეუნიღბავად თქვეს საკუთარი სათქმელი, იყვნენ: დადა დადიანი (ჯგუფი „ტაქსი“), ლადო ბურდული (ჯგუფი „რეცეპტი“), ქიშო გლუნჩაძე, რობი კუხიანიძე („აუტსაიდერი“) და კიდევ სხვები. დადა დადიანი სიმღერაში „ზამთარი“ მღეროდა: „მე მინდა, ბავშვს, რომელიც ჩნდება, ჰქონდეს ჰაერი; მე მინდა, ქალს, რომელიც ცდება, ჰყავდეს მომვლელი; მე მინდა, კაცს, რომელიც ყვირის, ჰქონდეს რწმენა; მე მინდა, ერს, რომელიც ლპება, ჰქონდეს გონება“... ეს სიტყვები დღემდე ძალიან აქტუალურია.



გავიხსენოთ ლადო ბურდულის ლირიკის ფრაგმენტიც: „ამ ქალაქში დღეს მეფობენ მგლები, ამ ქალაქში ბედნიერება მოკლეს“. ასევე, რობი კუხიანიძე სიმღერაში „ქალაქში ბნელა“ („ზამთარი“) მღეროდა: „დღეს ამ ქალაქში სინათლე ქრება, ბავშვების ნაცვლად სიგიჟე ჩნდება, ჩემს ქალაქში დღეს საშინლად ბნელა“.

საბჭოთა საქართველო და ვოკალურ-ინსტრუმენტული ანსამბლების ეპოქა

საბჭოთა კავშირში თანამედროვე მუსიკა მეტად უცნაურად ვითარდებოდა, თუ ამას საერთოდ განვითარება შეიძლება დაერქვას. მსოფლიო შოუბიზნესს მოწყვეტილი მუსიკა სტილისტურად ფაქტობრივად გაიყინა. ამას ხელს „რკინის ფარდა“ უწყობდა, რომელიც სსრკ-მ ცივილიზებულ სამყაროს საკუთარი ინიციატივით ჩამოაფარა, რათა უმეტესი ინფორმაცია დაებლოკა და მხოლოდ ცენზურაგამოვლილი ამბები მოეთხრო თავისი მოსახლეობისთვის.

მმართველ ტოტალიტარულ კომუნისტურ პარტიას, რომელსაც ალტერნატივა არ ჰყავდა, არ სურდა მოესმინა მისთვის საზიანო თავისუფალი აზრი, რომლითაც გაჯერებული იყო თანამედროვე მუსიკა. სწორედ ამიტომ უფრთხოდნენ ყველაზე მეტად დასავლურ მუსიკას. რუსმა მუსიკოსმა და პროდიუსერმა, ბარი ალიბასოვმა „ნიუ-იორკ ტაიმსთან“ ინტერვიუში აღნიშნა, რომ საბჭოთა კავშირი როკ-ენ-როლმა დაშალა.

დღეს მინდა მოკლედ მიმოვიხილო სტალინის მმართველობის შემდგომი საბჭოთა მუსიკის პერიოდი, რომელსაც პირობითად „ვოკალურ-ინსტრუმენტული ანსამბლების ეპოქა“ შეგვიძლია ვუწოდოთ და იგი თითქმის სამ ათეულ წელიწადს მოიცავს.

მთავრობა ბევრ ფულს ხარჯავდა უცხოური რადიოარხების თუ რადიოგადაცემების სიგნალის ჩასახშობად. სწორედ ამიტომ მელომანები იატაკქვეშ ავრცელებდნენ კონტრაბანდულად შემოტანილ მუსიკას. 1950-იანებში მასობრივად გაჩნდა რენტგენის ფოტოფირებზე ჩაწერილი უხარისხო, მაგრამ სასურველი ფირფიტები, რომლებიც „საყოფაცხოვრებო მომსახურების“ ცენტრებში, ხმის ჩამწერ სტუდიებში კუსტარულად მზადდებოდა. „რენტგენის ფირფიტების“, იგივე „ძვლების ფირფიტების“ კულტურა 1970-იან წლებამდე იყო შემორჩენილი, სანამ საყოფაცხოვრებო და მანქანის კასეტის მაგნიტოფონები მასობრივი არ გახდა.

მელომანები საკუთარი კოლექციისთვის დასავლეთის ქვეყნებიდან შემოტანილ ორიგინალ ფირფიტებს აგროვებდნენ, რომლის საშუალო ფასი შავ ბაზარზე 50-დან 100 მანეთამდე (77-დან 154 $-მდე) მერყეობდა. ხელისუფლება მსგავსი მუსიკის შემოტანას არც კრძალავდა და არც ახალისებდა. ვინილის ფირფიტები, კასეტები, მოგვიანებით ვიდეოკასეტები ძირითადად მეზღვაურებს, სპორტსმენებს, ტურისტებს, გასტროლებზე მყოფ მუსიკოსებს და დიპლომატებს ჩამოჰქონდათ.

შავი პრინცი – დამშვიდობება

აკაკი ბაბუნაშვილი, იგივე შავი პრინცი, ძებნილი, პრინცი პი და უბრალოდ შურიკა (შურა), როგორც ახლობლები ვეძახდით, ერთ-ერთი პირველი ადამიანია საქართველოში, ვინც იმღერა რეჩიტატივით და მის აგრესიულ რეპში ანტიგმირები განასახიერა.

იგი ხან ნარკომანი, ხან ქურდი, ხანაც ყაჩაღი იყო. პრინციპში, ეს მისი მხრიდან უბრალოდ ამ კონკრეტული მუსიკის სიყვარული კი არა, მისი ცხოვრების სტილი იყო. საერთოდ, იგი რეპერი რიტმის სიყვარულის გამო გახდა. 

1990-იანების გარიჟრაჟზე მშობლიურ ქალაქ ქუთაისში ის უკვე თავზე წაკრული ბენდენით, ბალახონით (ჰუდით), ბეისბოლის ქუდით, შავი სათვალით, ოდნავ ჩაჩაჩული შარვლით დადიოდა და უსმენდა ფაქტობრივად ყოველგვარ მუსიკას. მას ნახავდით იმ პერიოდის ქალაქში გამართულ თითქმის ყველა ალტერნატიულ „ტუსოვკაზე“. როკ-კონცერტებზე სცენასთან ახლოს აქტიურობდა, ხტოდა, ცეკვავდა ბრეიკ დენსს.

სწორედ მაშინ დაიწყო გარეპვა მეგობრებთან ერთად ტრიოში, ტრიოსთან ერთადვე გახდა ტელეკომპანია „რიონზე“ ტელეგადაცემის თანაწამყვანი, რომელსაც მაშინ უბრალოდ „ქუთაისის კომერციული ტელევიზია“ ერქვა.



ამ პერიოდში მელომანებში გავრცელდა უბრალო კოჭებიან („ბაბინებიან“) მაგნიტოფონზე ზემოთ ნახსენები უსახელო ტრიოს ჩაწერილი რამდენიმე სიმღერა: „დაგანახებ რეკორდს“, „აჭრა“, „მფრინავი ხალიჩა“ და „მწვანე თხა“, სადაც შურიკა ენერგიულად რეპავს. ტრიო კი მალე დაიშალა, მაგრამ ქალაქის ქუჩებში სიარულის დროს იგი მარტო არასდროს იყო. ჩვენი შეხვედრებისას სულ მეგობრებთან ერთად ვნახულობდი.

Aphex Twin-ითა და Ruichi Sakamoto-თი შავ ზღვაზე შესაძლოა ფესტივალი „სუბტროპიკი“ დაბრუნდეს

ორი ათასწლეულისა და ორი საუკუნის მიჯნაზე ბათუმში საქართველოს ისტორიაში პირველად ჩატარდა საკმაოდ ეკლექტური ფესტივალი, რომელშიც ელექტრონული მუსიკოსებიც გამოჩნდნენ. ეს მუსიკალური ღონისძიება ზედიზედ სამი წლის განმავლობაში იმართებოდა და იმ დროისთვის ცნობილ მუსიკოსებს აერთიანებდა.

ფესტივალს დამფუძნებლებმა „სუბტროპიკი“ დაარქვეს. მასზე მოსახვედრად მუსიკის მსმენელები და ცეკვის მოყვარულები არა მარტო საქართველოს სხვადასხვა ქალაქიდან, უცხოეთიდანაც კი ჩამოდიოდნენ. ეს იყო ძალიან მაღალ დონეზე ორგანიზებული ფესტივალი, რომლის შემქმნელები შოუბიზნესის ცივილიზებული სტანდარტებით მასპინძლობდნენ როგორც მუსიკოსებს, ისე მედიის წარმომადგენლებსა და მაყურებლებს. ამ პერიოდის განმავლობაში „სუბტროპიკის“ თანაორგანიზატორები იყვნენ ცნობილი ბრენდები.

„სუბტროპიკი“ 1999 წელს ჩამოყალიბდა. ფესტივალის მიზანი ალტერნატიული მუსიკალური სივრცის შექმნა იყო, სადაც სხვადასხვა სტილის მუსიკოსები და მათი მსმენელები შეიკრიბებოდნენ. ეს სივრცე სწორედ ამ ფესტივალზე შეიქმნა, სადაც ერთმანეთს იდეურად და ემოციურად დაუკავშირდნენ ალტერნატიული როკის, პოპის, ჰიპ-ჰოპის, ტრიპ-ჰოპის, დისკოს, ელექტრონიკის, ტექნოს, ჰაუსის, კლასიკური მუსიკისა და სხვა მუსიკალური მიმდინარეობის წარმომადგენლები. მსგავს პრეცედენტს მანამდე საქართველოში ადგილი არ ჰქონია. ზაფხულის რამდენიმედღიანი „სუპტროპიკის“ კონცერტები სხვადასხვა ადგილებში გამართულ სცენებზე ტარდებოდა, მათ შორის პლაჟის რამდენიმე კლუბში, ბათუმის ცირკის შენობაში და სტადიონზე.

სხვადასხვა დროს ფესტივალში მონაწილეობა მიიღეს დიჯეებმა საფრანგეთიდან, რუსეთიდან, დანიიდან, აშშ-დან, ბრიტანეთიდან, იტალიიდან და სხვა ქვეყნებიდან. პირველ ფესტივალებზე იმღერეს ისეთმა ცნობილმა რუსულმა შემსრულებლებმა, როგორებიც იყვნენ: „აგატა კრისტი“, „მაშა ი მედვედი“, „დელფინი“, „დვა სამოლიოტა“ და სხვა.

2002 წელს ფესტივალის თანაორგანიზატორი იყო ცნობილი რუსული ჟურნალის, „პტიუჩ-ქონექშენის“ მთავარი რედაქტორი იგორ შულინსკი, რომელიც შემდგომში გალა-კონცერტის წამყვანადაც მოგვევლინა. განსაკუთრებულ აღნიშვნას იმსახურებს სწორედ 2002 წლის ფესტივალი, რომელიც ყველაზე წარმომადგენლობითი იყო „სუბტროპიკების“ ისტორიაში. 

დავიწყოთ იმით, რომ მისი ჰედლაინერი უნდა ყოფილიყო ცნობილი Aphex Twin. მახსოვს, რა ამბავი ატყდა მაშინ პრესაშიც და მსმენელებს შორისაც: ყველა ბათუმში გარბოდა.