Tuesday, January 28, 2003

უიუმორობა

„ვისაც იუმორის გრძნობა არა აქვს, იმის გრძნობა მაინც უნდა ჰქონდეს, რომ იუმორის გრძნობა არა აქვს,“ – ეს გამონათქვამი ალბათ კარგად ესადაგება იმ სიმღერებს, ვიდეოკლიპებს, თუ სარეკლამო რგოლებს, რომლებიც დღეს ქართული ელექტრონული მედიის საშუალებით ეთერში გადაიცემა. მუსიკაში იუმორი, ალბათ არავისთვისაა უცხო და თვით კლასიკოსებიც კი ხუმრობდნენ. მაგალითად, ერთ-ერთმა ცნობილმა კომპოზიტორმა მეტად ორიგინალური სიმფონია დაწერა, რომელშიც ძალიან ხშირად, მშვიდ ნაწილებში მოულოდნელად დაფდაფების ცემა ატყდებოდა. როდესაც ჰკითხეს, რატომ დაწერეთ ასეთი კონტრასტული მუსიკალური ნაწარმოებიო, კომპოზიტორმა ღიმილით უპასუხა: იმიტომ, რომ დარბაზში არავის ჩაეძინოსო. ასეთი თვითკრიტიკულები იყვნენ და არიან დიდი ადამიანები, ანუ ისინი, ვისაც იუმორის გრძნობა აქვთ.

ჩვენს ქვეყანაში რამდენჯერმე ეცადნენ ვიდეოკლიპებში რამდენიმე იუმორისტული შტრიხი მაინც შეეტანათ, მაგრამ ჯამში, ამის არც ერთი ნორმალური ნიმუში არა გვაქვს. შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ყველა ეს მცდელობა უფრო ფსევდოხუმრობაა, რომელზეც არამც თუ გაგეცინებათ, ვერც გაიღიმებთ. დღეს ქართულმა ბოიბენდებმა მოდაში შემოიღეს პლაჟზე გადაღებული კლიპები, სადაც ვითომ საყვარელი ბიჭები, ასევე „საყვარელ“ გოგონებს „მხიარულად“ ეტიგლიცებიან და საბოლოო ჯამში, კლიპის ნახვისას ალბათ მხოლოდ თავად იფხრიწებიან სიცილით. ჰა-ჰა-ჰა, რა სასაცილოა – როდესაც მომღერალი ბიჭი ვიღაც არამომღერალ გოგონას მისდევს (თუნდაც ის რომელიმე პირველყოფილი ტომის ფორმაში იყოს ჩაცმული), ფეხი უცურდება, ცხვირ-პირი სილით ესვრება! არა, დედას გაფიცებთ, ხო მაგარია? პირდაპირ „დავოსდი“ სიცილისგან!..

ღმერთმა საკისკისოდ და სახარხაროდ მოგვცეს საქმე, მაგრამ რასაც ჩვენი „დიდი შოუბიზნესის“ მესვეურები ვითომ ხუმრობით აკეთებენ, სასაცილო კი არა, სატირალიც კია. სატირალია, როდესაც ვინმე სცენაზე ამხედრებული არამუსიკოსი ცდილობს თავისი უნიჭობით გაგაცინოს ან გაგაღიმოს და „ხუმრობს“. უფრო სწორედ, ამას ცდილობს, მაგრამ რა უნდა ქნა, როდესაც არაფერი გამოსდის? ზრდილობისთვის უნდა გავიცინოთ? ზრდილობისთვის შეიძლება კაცმა მაშინ გაიცინოს, როდესაც მეორე მისი თანდასწრებით უკბილოდ ხუმრობს, თორემ ტელევიზორში ან სცენაზე ასეთ სისულელეზე გაცინება უკვე უზრდელობაა, ან კიდევ იუმორთან მწყრალად გვქონია საქმე.

„სასაცილოა“ ჩვენი სატელევიზიო სარეკლამო რგოლებიც, რომლებშიც იუმორის გარდა თითქმის ყველაფერია (რა თქმა უნდა, ქართულ სატელევიზიო რეკლამებს ვგულისხმობ) – ძაღლების ყმუილით დაწყებული, ვითომ ბედნიერი ოჯახის წევრების სიფათებით დამთავრებული. თუმცა ამ ფრონტზე მეტი იუმორი შეიმჩნევა, ვიდრე საესტრადო ბაზარზე. ყველაზე საშინელი მაინც კბილის პასტებისა და სარეცხი ფხვნილების ყოვლად იუმორსა და შინაარსს მოკლებული უაზრო რგოლებია. გაუგებარია, როგორ შეიძლება ნორმალურ ადამიანს იმ დოზის ბედნიერება მიანიჭოს სარეცხმა ფხვნილმა, ქალის ტამპონმა, კბილის პასტამ, როგორც ეს ამ რგოლებშია ნაჩვენები.

მას, ვინც იუმორისტულად უდგება კლიპებისა და სარეკლამო რგოლების გადაღებას, ყოველთვის ავიწყდება, რომ ნებისმიერ სატელევიზიო პროდუქციაში აუცილებლად უნდა ჩანდეს მწარმოებლის მახვილგონივრულობა და ორიგინალურობა. საქართველოში კლიპებში ძალიან დიდ თანხებს ხარჯავენ ე. წ. ელიტურ კლიპმეიკერებთან, მაგრამ ეს კლიპები ტელემაყურებელს მხოლოდ ორი-სამი თვე თუ ახსოვს. მერე ავიწყდება და ეს ბუნებრივია, რადგან იმას, რაც არ არის ღირებული, ხალხი მალე ივიწყებს და სანაგვეზე აგდებს.

ორიგინალური კლიპი ან მუსიკალური ფილმი შეიძლება საყოფაცხოვრებო ტექნიკაზეც გადაიღოს ნიჭიერმა ადამიანმა, როგორც ეს 80-იან წლებში გააკეთა ბრიტანულმა პოპ-ჯგუფმა „დეპეშ მოდმა“, რომელმაც თავისი პროექტი სამოყვარულო კინოკამერით გადაიღო. თუმცა ამ პროექტს დიდი სიამოვნებით უყურებენ დღესაც. რა თქმა უნდა, კლიპის მაღალი ბიუჯეტი მისი ხარისხის გარანტიაა, მაგრამ ტექნიკურ ხარისხთან ერთად მთლიანად პროდუქტიც ხომ უნდა იყოს თუ მახვილგონივრული არა, ორიგინალური მაინც.

აი, მერე უკვე შეგვიძლია დავსხდეთ და ვისაუბროთ ამა თუ იმ კლიპის ავ-კარგიანობასა და ორიგინალურობაზე. დღეს კი, როდესაც საქართველოში თითზე ჩამოსათვლელია ისეთი ვიდეოპროდუქცია, რომელიც მართლაც წააგავს კლიპს, ამაზე ლაპარაკიც ზედმეტია. თუ არადა, მაშინ უნდა ვთქვათ ის, რასაც მათი უმრავლესობა იმსახურებს. ხმამაღლა უნდა აღვნიშნოთ, რომ დღევანდელი ქართული კლიპების აბსოლუტური უმრავლესობა სატელევიზიო ნაგავია, რომელიც რეალურად ასახავს იმ უზნეობასა და ეროვნული ცნობიერების გადაგვარებას, რაც საერთოდ ჩვენს მშობლიურ ესტრადაზეა გამეფებული, ანუ არც სიმღერა, არც ტექსტი და არც კლიპი, მხოლოდ – ყოველგვარ იუმორსა და გონებამახვილობას მოკლებული მარაზმი.

Monday, January 27, 2003

წმინდა ნინომ შეგვკრიბა ჩვენ – „ერი ქართველთა“

„ნინოობა უპირველესად იმ სიყვარულის დღესასწაულია, რომელიც უკვე 18 საუკუნეა, სუფევს ჩვენს შორის“

მიუხედავად იმისა, რომ ქრისტიანობა საქართველოში ჯერ კიდევ პირველ საუკუნეში ქრისტეს სამმა მოციქულმა გაავრცელა, სახელმწიფო რელიგიად ოდნავ მოგვიანებით გამოცხადდა. ეს მოხდა წმ. მირიან მეფის დროს, როდესაც საქართველოში თვით ღვთისმშობლის ლოცვა-კურთხევითა და ვაზის ჯვრის ძალით მოციქულთა სწორმა წმ. ნინო კაპადოკიელმა იქადაგა.

ახალი სტილით 27 იანვარი წმ. ნინოს გარდაცვალების დღეა და ამ თარიღს საქართველოში ნინოობას ეძახიან. არის თუ არა მისტიკური ის ფაქტი, რომ მთელს საქრისტიანოში მხოლოდ ქართველები მოაქცია ქალმა? რატომ აღვნიშნავთ ქრისტიანები დიდი სიხარულით წმინდანის გარდაცვალებისა და არა თუნდაც დაბადების დღეს? ამ საკითხებზე სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის მდივანი, დეკანოზი ზაქარია მაჩიტაძე გვესაუბრება.

– მამა ზაქარია, რატომ ითვლება ქართველთა განმანათლებლად წმ. ნინო, როდესაც საქართველოში I საუკუნეშიც კი თვით მაცხოვრის მოციქულებმა იქადაგეს?

– როგორც ცნობილია, საქართველოს ეკლესია სამოციქულოდ იწოდება, რადგან საქართველოში ქრისტიანობა პირველად ქრისტეს მოციქულებმა იქადაგეს. საქართველოს ეკლესია ანდრია პირველწოდებულმა დააფუძნა. სხვადასხვა დროს კი ჩვენს ქვეყანაში ქრისტიანობას მოციქულები სვიმონ კანანელი, მატათა და ბართლომე ქადაგებდნენ. მათ შორის ორმა – სვიმონ კანანელმა და მატათამ საქართველოში ჰპოვეს განსასვენებელი. როგორც მოგეხსენებათ, სვიმონ კანანელი აფხაზეთშია დაკრძალული, მატათა კი აჭარაში განისვენებს.

წმინდა ნინოს საქართველოს განმანათლებლად და მოციქულთა სწორად წოდებაც უტყუარი ფაქტია. სწორედ წმინდა ნინოს ქადაგების შედეგად და წმ. მოციქულთა სწორი მეფე მირიანისა და დედოფალ ნანას ძალისხმევით მოხდა ქრისტიანობის სახელმწიფო რელიგიად გამოცხადება. ამის შემდეგ ჩვენი ქვეყნისა და საერთოდ, მთელი კავკასიის ახალი ერა იწყება. თანდათან ქრისტიანდება ჩვენი ყოფა, ტრადიციები, არქიტექტურა. ახალ შინაარსსა და სიმაღლეებს იძენს ჩვენი სულიერი და მატერიალური კულტურა.

წმინდა ნინომ საქართველოში სამუდამოდ დაამკვიდრა ქრისტეს ნათელი. ამიტომაც იგი სამართლიანად იწოდება „სიტყვისა ღვთისა თანამოსაგრედ“, „ანდრიას ქადაგებისა წარმართებად“, „ქართველთა განმანათლებლად“ და „სულისა წმიდისა ქნარად“.

– თქვენი აზრით, ხომ არ არის რაიმე მისტიკური იმ ფაქტში, რომ ქართველთა განმანათლებელი ქალი იყო? როგორც ცნობილია, მთელ ქრისტიანულ სამყაროში მხოლოდ საქართველო მოაქცია სარწმუნოებაზე ქალმა.

– საქართველო ღვთისმშობლის წილხვედრ ქვეყანად ითვლება, ყოვლადწმიდამ აკურთხა მოციქული ანდრია პირველწოდებული საქართველოში წამოსასვლელად და თან მისი წმიდა ხატიც გამოაყოლა ჩვენი ქვეყნისადმი განსაკუთრებული მზრუნველობისა და სიყვარულის ნიშნად. ყოვლადწმიდა ღვთისმშობელმა აკურთხა და დალოცა წმინდა ნინო მის წილხვედრ ქვეყანაში საქადაგებლად, დედა ღვთისამ უბოძა მას ის უძვირფასესი და უპატიოსნესი ჯვარი ვაზისა, რომელიც დღემდე ჩვენს დედა ეკლესიაში ინახება.

„ქალის კულტი“, რომელსაც რატომღაც ძალიან ხშირად უწოდებენ ჩვენში ქალის პატივისცემას, კაცობრიობის უძველესი ბიბლიური და ბუნებრივი (თუ შეიძლება ასე ითქვას) მდგომარეობაა. ქალი უპირველესად დედასთან ასოცირდება. წარმართულ საქართველოში, „სადაც ღმერთობდნენ ღმერთები და მეფობდნენ მეფენი“, არსებობდა გარკვეული კულტურა. თავისთავად ცხადია, სახელმწიფოებრივი და რელიგიური სტრუქტურებიც იყო. ღვთის განგებით, ასეთ ქვეყანაში სარწმუნოებას „ტყვე ქალი“ – წმინდა ნინო ქადაგებდა, რომლის სიწმინდემ, სათნოებამ და სასწაულებმა წარმართულ სისხლიან და უხეშ რიტუალებს სძლია, შეცვალა ცნობიერება და ერთ დროს წარმართული ქვეყანა ქრისტეს მოწამეთა ეკლესიად აქცია. ესაა მთელი ჩვენი ისტორია, მისტიკაც და ესხატოლოგიაც.

– როგორ ფიქრობთ, ქართველები იმიტომ ხომ არ სცემენ განსაკუთრებულ თაყვანს წმინდა გიორგის, რომ ის წმინდა ნინოს ახლო ნათესავი იყო?

– წმ. გიორგი პირველი წმინდანია, ვინც საქართველომ გაიცნო, შეიყვარა და მას განსაკუთრებულ პატივს მიაგებს. ამ საკითხში, რა თქმა უნდა, სხვადასხვა ფაქტორებთან ერთად, უდიდესი ღვაწლი წმ. ნინოს მიუძღვის, რომელმაც წმ. გიორგი გაგვაცნო. 23 ნოემბერი – წმ. გიორგის ხსენების დღესასწაული, მთელ ქრისტიანობაში ქართულ დღესასწაულად იწოდება. გადმოცემით სწორედ წმ. ნინომ დაადგინა ეს დღესასწაული – წმინდანის ბორბალზე წამების დღე და მის მოქცეულ ქვეყანასაც მან უანდერძა დიდმოწამე გიორგის სიყვარული.

აქვე მინდა აღვნიშნო, რომ წმინდა ნინოს მიერ წმ. გიორგის სიყვარული და პატივისცემა არა იმდენად მათი ხორციელი ნათესაობით იყო გამოწვეული, არამედ იმ სულიერი კავშირით, რომლითაც ყოველი ადამიანი „ერთ სამწყსოდ“ ერთიანდება ქრისტეში.

– რატომ აღვნიშნავთ ქრისტიანები დიდი სიხარულით წმინდანის გარდაცვალების და არა ვთქვათ, დაბადების დღეს?

– დღეს საქართველოს სამოციქულო ეკლესია წმ. ნინოს მიცვალებას, ანუ მის უფალთან წარდგომის დღეს აღნიშნავს. ამ დღიდან წმ. ნინო, უკვე უფლის ტახტთან მდგომარე, უფრო მეტად და ქმედითად აგრძელებს იმ წმინდა საქმეს, რისთვისაც ამქვეყნად იღწვოდა.

ძალიან ბევრი ისტორიული ფაქტი მოგვეპოვება იმის შესახებ, რომ ესა თუ ის წმინდანი ამქვეყნიდან გასვლის შემდეგ უფრო მეტ სასწაულებს აღასრულებს და კაცობრიობას უფრო მეტად მფარველობს, ვიდრე ამას ამქვეყნად ყოფნისას აკეთებდა. სწორედ ამიტომ წმინდა ეკლესია, უმეტეს შემთხვევებში, წმინდანის მოსახსენიებლად მისი ამქვეყნიდან გასვლის დღეს განაჩინებს.

მინდა აუცილებლად აღვნიშნო ის ფაქტიც, რომ საქართველოს სამოციქულო ეკლესია ასევე ზეიმით აღნიშნავს წმ. ნინოს საქართველოში შემოსვლის დღესაც. ორთავე მოვლენა განსაკუთრებით მნიშვნელოვანია ჩვენი ქვეყნისთვის, ამიტომაც განსაკუთრებულად აღინიშნება. ხოლო ამ დღეებს ჩვენი ხალხი ნინოობას უწოდებს.

– ჩვენთვის ამ დღესასწაულის აღნიშვნას რა მნიშვნელობა აქვს?

– ნინოობა არ არის უბრალოდ წმ. ნინოს გახსენება (თავისთავად ესეც დიდი და წმინდა საქმეა). ნინოობა უპირველესად იმ სიყვარულის დღესასწაულია, რომელიც უკვე 18 საუკუნეა ჩვენს შორის სუფევს, აერთიანებს ჩვენს ქვეყანას, როგორც ცნობიერებით და ტერიტორიულად, ასევე, მარადისობასთან, სადაც ერთად მოიაზრება ზეციური და ამქვეყნიური საქართველო, იმქვეყნად წასული ჩვენი წინაპრები და ჩვენთვის უცნობი მომავალი თაობები. წმინდა ნინომ შეგვკრიბა „ერი ქართველთა“.

Wednesday, January 22, 2003

„მთვარის კლუბი“ ფიროსმანის იდეის განხორციელებაზე ოცნებობს

„შოუ-ბიზნესის“ წარმომადგენლები მეწარმეები არიან და რაც უნდათ, ის აკეთონ“

„მთვარის კლუბი“ თბილისში ერთ-ერთი პირველი ჯგუფია, რომელმაც მუსიკალური კლუბი შექმნა, სადაც ძალიან ბევრი ჯგუფი გაერთიანდა. თავად „მთვარის კლუბი“, „ზუმბა“, „ინსაიტი“, „33 ა“, „აუტსაიდერი“ – მცირე ჩამონათვალია იმ ცნობილ თუ ჯერ უცნობ ჯგუფებს შორის, რომლებიც სხვადასხვა წლებში სწორედ ამ კლუბმა გააერთიანა.

ყველაფერი თორმეტიოდე წლის წინ დაიწყო. მანამდე ჯგუფ „მთვარის კლუბის“ დამაარსებელი ლევან ქუმსიაშვილი მისმა ძმამ გიამ გიტარის მასწავლებელ რაფაელთან მიიყვანა, ვისთანაც 5 წელი კლასიკურ გიტარაზე დაკვრას სწავლობდა. მერე მან არქიტექტურის ფაკულტეტზე სამხატვრო აკადემიაში ჩააბარა. სწავლისას ისევ ძმამ გააცნო პროფესიონალი კომპოზიტორი გოგიტა მაისურაძე. გოგიტა კონსერვატორიის საკომპოზიციოზე ანდრია ბალანჩივაძის კლასში სწავლობდა. სწორედ მაშინ დაწერა ლევანმა თავისი პირველი სიმღერები: „ღამე მშვიდობისა“, „ოქროს ფოთოლთა ლივლივი“, „მე გაზაფხულზე გეპატიჟები“ და სხვები, რომელსაც რატომღაც სუფრაზე სამღერი სიმღერების სტატუსს აძლევდა. სხვათა შორის, მაშინ ლევანი და გოგიტა „ლურჯ“ მონასტერში ერთად გალობდნენ.

მერე შექმნეს ჯგუფი „მთვარის კლუბი“, რომელსაც სახელი გოგიტას სიზმრის მიხედვით ეწოდა. ლევანი გიტარაზე უკრავდა, გოგიტა – პიანინოზე, დრამერად კი მურმან ლომიშვილი მივიდა, რომელსაც ძალიან კარგი სარეპეტიციო აპარატურა და დარბაზი ჰქონდა. სწორედ მაშინ, გასული საუკუნის 90-იანი წლების დასაწყისში ცოცხალი მუსიკის „გულანშაროს ფესტივალი“ ჩატარდა. „მთვარის კლუბმა“ ამ ფესტივალზე გაიმარჯვა. გამარჯვებაში თავიანთი წვლილი შეიტანეს გიტარისტმა ზურა მაისურაძემ და ბასისტმა დათო ტურაშვილმა (არ აგერიოთ მწერალ ტურაშვილში). ჯგუფმა საკმაოდ კარგი რეპერტუარი შექმნა.

Tuesday, January 21, 2003

გადამშუშველები

ნაღდი ხელოვნება და შემოქმედება მრავალფეროვანია. არ შეიძლება ხელოვნების თუნდაც ერთ მიმდინარეობაში ერთგვაროვანი პროდუქცია იქმნებოდეს, თუკი მას ნამდვილი შემოქმედები ქმნიან. ყველაზე მეტად ხელოვნებას ერთგვაროვნება და მიმბაძველობა არ უხდება, რაც საბოლოოდ ე. წ. პლასტმასის ხელოვნებაში გადაიზრდება. „ხალტურა“ და „ასლირება“ არავითარ შემთხვევაში არ ნიშნავს მასკულტურას თუნდაც იმიტომ, რომ მასკულტურაში კულტურაც იგულისხმება. შესაძლოა კულტურა იყოს იაფფასიანი (თავისი შინაარსით), მაგრამ მისი შექმნისთვის მაინც დიდი ძალისხმევაა საჭირო და იგი თვით ექსპერიმენტებსაც არ გამორიცხავს.

საქართველოში ადამიანს შეიძლება ისეთი შთაბეჭდილება დარჩეს, რომ ჩვენს მასკულტურას მხოლოდ შავი ფერი აქვს. ფიზიკის კანონებით კი შავი ფერი ყველანაირ სხივს შთანთქავს და არაფერს ირეკლავს, განსხვავებით სხვა ფერებისგან. ზოგიერთი ხელოსანი (ვითონ ხელოვანი) ქართველი ყველაფერს სიშავესავით შთანთქავს, ანუ იგი ძალიან ბევრ ასლირებას აკეთებს თუნდაც დასავლური მასკულტურიდან. თანაც ისე, რომ მას საკუთარ თავში არ გადახარშავს, უკან კი სიმახინჯეს აბრუნებს. მოკლედ რომ ვთქვა, შთანთქავს და აღარაფერს აბრუნებს, რადგან აბსოლუტურ სიგონჯეს აღარ შეიძლება მასკულტურა ვუწოდოთ.

საქართველოში ყველა სტუმარს თვალში ხვდება ჩვენი უსაზღვრო სიყვარული შავი ფერისადმი, რომელიც თუნდაც ჩვენს ჩაცმულობაში ვლინდება. ეტყობა, გაუსაძლის ყოფაში გადაგვავიწყდა, რომ ამ ქვეყნად შავი და მუქი ფერების გარდა ცისარტყელას ნათელი ფერებიც არსებობს. ჩვენი მასობრივი შემოქმედებაც, მიუხედავად ვითომ მრავალფეროვნებისა, მაინც მუქი, ნაცრისფერი და ერთგვაროვანია. სამწუხაროდ, არამასობრივი კულტურაც ფერთა სიმრავლით ვერ დაიტრაბახებს.

რა თქმა უნდა, ფერთა სიჭრელე თვალისმომჭრელია, მაგრამ ხომ შეიძლება ადამიანი უკრავდეს თუნდაც ლურჯ, მწვანე, იისფერ, ყვითელ, წითელ ან სტაფილოსფერ მუსიკას. ღმერთმა ყველა ფერი თანაბრად მოგვცა და ჩვენ შეგვიძლია ნებისმიერი ფერი, ამ შემთხვევაში თუნდაც მუსიკალური ბგერა სურვილისამებრ გამოვიყენოთ.

ამას წინათ ჩვენმა ამერიკელმა მეგობარმა, ჩიკაგოელმა ბლუზმენმა პოლ (პავლე) რიმპოლმა აღნიშნა, რომ ერთი შეხედვით ერთფეროვან ბლიუზშიც კი არსებობს რამდენიმე ფერის განშტოება: „შავი“, „თეთრი“ და „ციფერი“ (ანუ სევდიანი). ფერთა სიმრავლეა მუსიკის თითქმის ყველა სტილსა და მიმდინარეობაში, როდესაც მუსიკას ნამდვილი შემოქმედი ქმნის და არა ვინმე პლაგიატი. უცხოეთის მასკულტურაში თვით დალტონიზმით დაავადებული ჯორჯ მაიკლი ძალიან მრავალფეროვან მასობრივ მუსიკას აკეთებს, სხვებზე რომ აღარაფერი ვთქვა.

მეკობრე მუსიკოსი ფერად მუსიკას ვერასოდეს შექმნის. ვისაც „გეპეიში“ უსწავლია, მან კარგად უწყის, რას ნიშნავს სიტყვა „გადაშუშვა“. ეს არის პროცესი, როდესაც ღამის სანათურზე დადებულ მინაზე ასლის ქაღალდით შენს ვატმანის ქაღალდზე სხვისი ნახაზის კონტურები გადაგაქვს და მერე მას საკუთარ ნამუშევრად ასაღებ. სწორედ ასეთი „გადამშუშველებითაა“ პირთამდე სავსე დღევანდელი ქართული მუსიკალური მასკულტურა. კონტურებს კი, მოგეხსენებათ, არა აქვს ფერი, ამიტომ მოპარული სიმღერები იმის საცოდავი ასლია, რაც დასავლეთში შექმნილა.

ჩემი აზრით, საშინელებაა ერთფეროვანი, მკვეთრად მუქი ფერის, თანაც მოპარული სიმახინჯის ყოველდღე გაგონება (აბა, მისი მოსმენა როგორ შეიძლება?). ჩვენ ერთმანეთისგან უნდა გავარჩიოთ მუსიკის მოსმენა და გაგონება. რადგან მოსმენას, ისევე, როგორც მის შექმნას, ცოდნა, ფანტაზიის ქონა და ფერების შეგრძნება უნდა, ხოლო გაგონებას მარტო ყურებიც ყოფნის.

აბსოლუტურად ყრუ ბეთჰოვენი საოცრად მრავალფეროვან გენიალურ მუსიკას ქმნიდა, მაგრამ ჩვენი „ყურებიანი“, მაგრამ სმენა და ხედვადაკარგული „კომპოზიტორები“ საშინელ ე. წ. „შლიაგერებს“ წერენ (შლიაგერი ძალიან მაგარი რუსული სიტყვაა არა?). ბევრი ბრმა შემოქმედი უკეთ შეიგრძნობს მუსიკალურ მრავალფეროვნებას, ვიდრე თვალისჩინის მქონე, მაგრამ სინამდვილეში ბრმაზე უფრო ბრმა მომღერალი. ისევე, როგორც მუსიკას, ფერებსაც გულით აღქმა სჭირდება და არა მარტო დანახვა.

მუსიკალური ენერგეტიკა აუცილებლად მრავალფეროვანებასა და ფერების ერთმანეთისგან გარჩევას ითხოვს, თორემ „ხალტურშიკი“ ყოველთვის უფერო იქნება, როგორც ბრბო, როგორც მასა, რომელსაც ვირის ჭკუაც არ მოეკითხება. მუსიკას არა მარტო ყურებით, გულით უნდა ვუსმინოთ.

Monday, January 20, 2003

„ბავშვობაში ეშმაკი შემიჩნდა, ტაძარი გავტეხე და ხატი მოვიპარე...“

ამბობს ხატმწერი, რომელიც ბზაზე გამოკვეთილ ხატს მოსკოვში ფეხით მიაბრძანებს

საქართველოში ბზაზე კვეთა ისტორიული ხელობაა. თუმცა ეს ტრადიცია, სამწუხაროდ, თითქმის დავიწყებას მიეცა. ქართველი ბზაზე მკვეთელი სერგო ბოგდანოვი აპირებს, საკუთარი ხელით გამოკვეთილი ერთ-ერთი აღთქმული ხატი თბილისიდან მოსკოვში ჩაიტანოს, რათა ამ ორ ქვეყანას შორის მშვიდობა დამყარდეს.

ხატმწერი 14 წელი ციხეში იჯდა. მას აღთქმა აქვს დადებული, რომ ხეზე 12 ხატს გამოკვეთს და ტაძრებს შესწირავს. სერგო ბოგდანოვმა უკვე მიიღო კურთევა სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქისგან, რომ ხატი სააღდგომოდ მოსკოვის მაცხოვრის სახელობის საკათედრო ტაძარში ფეხით ჩაიტანოს, შესწიროს მას და შეხვდეს სრულიად რუსეთის პატრიარქს. მას სურს, რუსეთის სულიერი მწყემსთავრისაგან აიღოს კურთხევა იმ ხატის დამზადებაზე, რომელსაც თბილისში მშენებარე საკათედრო სამების საკათედრო ტაძარს შესწირავს. ბოგდანოვის ვარაუდით, 2000 კილომეტრს ის 100 დღეში მეუღლესთან ერთად გაივლის.

სერგო ბოგდანოვი თვითნასწავლი ხეზე მკვეთელია. მას ჰყავს მეუღლე, ჟურნალისტი ქეთევან მინაძე და ორი შვილი (თეა და ბესო). ჩვენი გაზეთი თხოვნით მიმართავს ყველა ბიზნესმენსა თუ მეცენატს, დააფინანსოს მისი მგზავრობა.

ოსტატის თავგადასავალი და მის მიერ გაკეთებული ხატების ისტორია

სერგო ბოგდანოვი: 14 წლის განმავლობაში ციხეში ვიჯექი. ოთხჯერ მოვიხადე სასჯელი და ყოველთვის მაშინ მიჭერდნენ, წინა დღეს ეკლესიაში რომ სანთელს დავანთებდი. ერთხელ ციხეში ახლობელი გარდამეცვალა და ტაძარში წავედი. მეორე დღიდან ბზაზე კვეთა დავიწყე. არასოდეს დამიხატავს რამე, არც მაინტერესებდა. მაშინ ღმერთს აღთქმა მივეცი, 12 ხატს გავაკეთებ-მეთქი. პირველი ხატი 17 დღეში გამოვკვეთე. მაშინ სასჯელის მოსახდელად 4 წელი მქონდა დარჩენილი და ვიფიქრე, ამ დარჩენილ დროში თორმეტივეს გავაკეთებ-მეთქი, მაგრამ მეორე ხატს ოთხი თვე დასჭირდა, მესამეს – ხუთი, მეოთხეს – ექვსი და რაც დრო გადიოდა, ხატებზე მუშაობას უფრო მეტ დროს ვანდომებდი. თუ რაზე უნდა ვიმუშაო, ღმერთი მკარნახობს ხოლმე. ჩემი მეექვსე ხატი იერუსალიმის მაცხოვრის ტაძარს შევწირე. იგი იერუსალიმში საპატრიარქოს წარმომადგენლებმა ჩააბრძანეს.

Tuesday, January 14, 2003

„ირაკლი ჩარკვიანს ჰალსტუხი არ უკეთია, მაგრამ ალღო მკარნახობს – ჯიბეში უდევს“

ზაზა ბურჭულაძე წუხს, რომ ქართულ ხელოვნებაში კონფორმიზმია გამეფებული

მწერალ ზაზა ბურჭულაძეს (იგივე გრეგორ ზამზას) ჩვენი მკითხველი კარგად იცნობს. მისი რომანები „სულთათანა“, „შენ“, „სიმფსონები“ და „წერილი დედას“ საუკეთესო ქართულ გამომცემლობებში დაისტამბა და საკმაოდ სკანდალური გამოხმაურებები მოჰყვა ქართულ საზოგადოებაში.

ზაზა ბურჭულაძე სხვა მწერლებისაგან გამოირჩევა კონფორმიზმისადმი უკომპრომისო დამოკიდებულებით. ამ მხრივ, მისი კრიტიკა ხშირად ულმობელიც კია. თუმცა, საზოგადოებას უფლება აქვს იცნობდეს მის ზოგჯერ ძალიან მკაცრ, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში, არც ისე უსაფუძვლო შენიშვნებს.

– თბილისი ამჯერად ქართული ლიტერატურის ცენტრად ითვლება. შენი აზრით, რა ხდება დღევანდელ ქართულ მწერლობასა და ლიტერატურაში?

– ლიტერატურაში იგივე პროცესები მიმდინარეობს, რაც ყოველთვის ხდებოდა, მაგრამ დღეს განსაკუთრებით გამოიკვეთა ჩემთვის მნიშვნელოვანი ტენდენცია. ისეთი შთაბეჭდილება მრჩება, თითქოს გვამზე ვლაპარაკობდეთ. მიცვალებულზე ან კარგს ლაპარაკობენ, ან – არაფერს. ანალოგიურ მდგომარეობაშია დღევანდელი ქართული ლიტერატურა. მასზე ან კარგი უნდა ითქვას, ან არაფერი. დღეს ბევრი მოთქვამს კრიტიკა არ არსებობსო. რატომ არ არსებობს? კრიტიკა ხომ იმას ნიშნავს, რომ რაღაც მხატვრული ქმნილება ინტერესს აღძრავს. და თუ კრიტიკა არ არსებობს, მაშინ გამოდის, არაფერი იქმნება? რა თქმა უნდა, არსებობს უამრავი მეორეხარისხოვანი, მაგრამ კარგიც ხომ იწერება? ამას კი დანახვა უნდა. რას აკეთებს ლიტერატურის ინსტიტუტი? უმაღლესი სასწავლებლები? რატომ არ ტარდება შეხვედრები ლიტერატორებთან?

Monday, January 13, 2003

გიზანდლი

ჩემო მეგობარო, ალბათ, ხშირად გაგიგონია, რომ ქართული სუფრა აკადემიაა. თუ ასეა, მაშინ ქართული სუფრის წევრები აკადემიკოსები ყოფილან. როგორც ჩვენი წინაპრები ამბობდნენ, გარუსებამდე, ანუ სანამ საქართველოს რუსები დაიპყრობდნენ, ქართულ სუფრა მართლაც სანიმუშო ყოფილა თავისი ტრადიციებითა და ადათ-წესებით. და რაც მთავარია, ქართულ სუფრაზე ყოველთვის ჟღერდა ქართული მრავალხმიანი სიმღერა, რომელთა უმრავლესობაც, სწორედ იქვე იწერებოდა და მერე ვრცელდებოდა. ქართველები თავიანთ სიმღერებში რას აღარ უმღეროდნენ, – ვაზით და სამშობლოთი დაწყებული, ლამაზი ქალით დამთავრებული.

შენ ალბათ უკვე მიხვდი, რაზეც იქნება დღევანდელი ჩვენი სვეტი. იქნებ მირჩიო, რა დავარქვა ქართველთა დღევანდელ საზეიმო თავყრილობებს: სუფრა, ქეიფი, ღრეობა თუ ღრიანცელი? თავისთავად ცხადია, ქართული სუფრა არ არის შვედური მაგიდა. მკარნახობ, რომ დღევანდელი ქართული სუფრა უფრო ღრეობაა, ვიდრე სუფრა ან ქეიფი მაინცო. ყველაზე თვალშისაცემი დღევანდელ ქართულ ღრეობაში, მაინც მისი მუსიკალური ფონია. ვინც ერთხელ მაინც ყოფილა რესტორანში ან მსგავს დაწესებულებაში, ან თუნდაც, ვინმესთან სახლში, უნახავს, რომ მუსიკოსები უმრავლეს შემთხვევაში ფსევდო ქართული ხმებით ათასგვარ სისულელეზე მღერიან. ისიც უნდა ითქვას, რომ რესტორნებში, ხშირ შემთხვევაში, იმაზე უკეთესი მომღერლები არიან, ვიდრე თანამედროვე ქართულ ესტრადაზე (ცოცხლად მაინც მღერიან). თუმცა მათი ბრალი მხოლოდ ისაა, რომ რესტორნის კლიენტურას მაინც იმ სიმღერების „დაზაკაზება“, ანუ შეკვეთა უყვარს, რაც დღეს მოდაშია ესტრადაზე. აქედან გამომდინარე კი, რესტორნის მუსიკოსები მღერიან იმას, რაც კლიენტს აინტერესებს.

სწორედ ამიტომ გაქრა ქართული სუფრიდან სამხმიანი ხალხური და გიტარაზე დამღერებული ქალაქური სიმღერები. ქართულ სიმღერებს პირველი დარტყმა რამდენიმე საუკუნის წინ ირანულმა, აშუღურმა ერთხმიანმა სიმღერამ მიაყენა. მათმა „შემოქმედებამ“ ძალიან შეავიწროვა ნამდვილი ქართული ჰარმონია და თბილისში დღესაც უყვართ ზურნა-დუდუკზე ქეიფი და ამას რატომღაც ქალაქურ მუსიკას ეძახიან. თუმცა, აშუღურმა მუსიკამ ქართულს ისე ძლიერ მაინც ვერ ავნო, როგორც ჩვენი ესტრადის სიმღერებმა.

ჩემო მეგობარო, შენ ალბათ უკვე მოისმინე „რადიო 101“-ის ერთ-ერთი არტი, სადაც მთვრალი „ახალი ქართველი“ ერთ-ერთი პოპსა სიმღერის ტექსტის პერიფრაზირებით ღიღინებს (ღმუცუნებს): „მითხარი, კიდევ მითხარი, რომ ეს არ ყოფილა შიმალი... თუ გიზანდლი... თუ ნისკარტი... თუ როგორ არის ეგა?“. და როგორც ეს არტი მთავრდება, ეს, მართლაც ეგრეა – ქართულ სუფრას თავის სიმღერებიან-სადღეგრძელოებიანად დღეს, შეიძლება „გიზანდლი“ ვუწოდოთ. ჩვენ, ქართველები, სუფრაზე სულ მთლად გამოვშიმალდით.

ყველაზე მაგარი კი ისაა, რომ „ერთმანეთის სიყვარულით“ გულანთებულები ხშირად მისაალერსებლად, ამ დამადეგენერატებელი სიმღერების ფონზე, მთვრალები ვატრიალებთ ცივ, ცხელ თუ თბილ იარაღებს, საკუთარ დედებს ვაგინებთ და მერე უკიდეგანო სამშობლოს სადღეგრძელოებს ვსვამთ, მაგალითად, ასეთს: „საქართველო მთაგორიანია და ამიტომ დაკუჭული, მარა თუ გავშალეთ, ჩვენხელა ქვეყანა არავის ექნება“!

მართლაც, გიზანდლი, შიმალი და ნისკარტია ეს ყველაფერი. „უკიდეგანოსი“ კი, რა მოგახსენოთ! ადრე, საბჭოთა კავშირის დროს მოდაში იყო ეს სადღეგრძელო, მაგრამ დღეს, როდესაც ტერიტორიები გვაქვს ჩამოჭრილი, ნეტა, რას უნდა ნიშნავდეს?

ერთმა ახლობელმა მომიყვა, რომ ამ საახალწლოდ, ერთ-ერთ თბილისურ რესტორანში თანამედროვე დიჯეები მოუწვევიათ. რესტორნის მეპატრონეს უფიქრია, საახალწლო ღამეს ხალხი თანამედროვე ელექტრონული საცეკვაო მუსიკით გაერთობა და იცეკვებს კიდეცო. ახალმა ქართველებმა ცოტა ხანს ითმინეს და მერე რესტორნის მეპატრონეს, თურმე, იარაღით მიუვარდნენ: სასწრაფოდ მუსიკოსები მოგვიყვანე, თორემ ამ დიჯეებს აქედან ცოცხლებს არ გავუშვებთო. მეტი რა ჩარა იყო, რესტორნის მეპატრონე გაქცეულა და მუსიკოსები (იგივე „მუზიკანტები“, „ჯუზიკანტელები“) მოუყვანია. ჰოდა, დაწყებულა ტრადიციული „ქართული“ გიზანდლობა, შიმალობა და ნისკარტობა. გაიხარა თურმე „ქართველობამ“, – წამოსულა და წამოსულა მერე ყანწები, ე.წ. განსხვავებულები და „წავიდა ჰეე, ის ცხოვრება აღარ არის“...

შენ ალბათ მეტყვი, ჩემო მეგობარო, რომ ქართულ სუფრულ სიმღერებს შველა ჭირდება, მაგრამ, ჩემი აზრით, ჩვენ, თავად უნდა ვუშველოთ საკუთარ თავს და არა იმას, რამაც საუკუნეები გამოიარა. ქართული სიმღერა, თუნდაც, სუფრული, მაინც გადარჩება, მაგრამ შეიძლება დღევანდელი თაობა გამოგვიშიმალდეს და ქართული სუფრის ნაცვლად თავი ამოჰყოს რაღაც გიზანდლზე, რომელსაც ვერც ერთი ესტრადის „ვარსკვლავი“ ვერ უშველის.

Monday, January 6, 2003

ქართველების პატრიარქობა ძალიან საპასუხისმგებლო ტვირთია

სრულიად საქართველომ სულიერი მწყემსთავრის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია მეორის აღსაყდრების 25 წლისთავი აღნიშნა

2002 წლის 25 დეკემბერს მთელმა ქართველმა მართლმადიდებელმა საზოგადოებამ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის, უწმინდესისა და უნეტარესის ილია II-ის აღსაყდრების 25, მღვდელმსახურებაში ყოფნის 40 და დაბადებიდან 70 წლისთავი აღნიშნა.

საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქი, მისი უწმინდესობა და უნეტარესობა ილია II (საერო სახელი ირაკლი ღუდუშაური-შიოლაშვილი) დაიბადა 1933 წლის 4 იანვარს გიორგი სიმონის ძე ღუდუშაური-შიოლაშვილისა და ნატალია იოსების ასულ კობაიძის კეთილმორწმუნე ოჯახში, რომელიც იმ დროს დროებით ვლადიკავკაზში ცხოვრობდა. სამი დღის ირაკლი ვლადიკავკაზის ქართულ მონასტერში მონათლეს და სახელი მეფე ერეკლეს საპატივცემულოდ დაარქვეს.

გიორგი შიოლაშვილის შვილები თავიდანვე ეკლესიურ გარემოში იზრდებოდნენ. 1952 წელს ირაკლი შიოლაშვილი-ღუდუშაურმა ვლადიკავკაზის 22-ე საშუალო სკოლა დაამთავრა და სწავლა მოსკოვის სასულიერო სემინარიაში განაგრძო, რომელიც სერგიევ-პასადში (მაშინდელ ზაგორსკში) მდებარეობს. სასულიერო სემინარია საქართველოს მომავალმა პატრიარქმა პირველი ხარისხის დიპლომით დაამთავრა და, როგორც საუკეთესო სტუდენტი, სასულიერო აკადემიის პირველ კურსზე ჩაირიცხა. აკადემიის მეოთხე კურსზე მან დაწერა საკანდიდატო შრომა „ათონის ივერიის მონასტრის ისტორია“. აკადემიის წარჩინებული სტუდენტი ბერული ცხოვრების გზას დაადგა.

1957 წელს წლის ასაკში თბილისის ალექსანდრე ნეველის სახელობის ტაძარში მაშინდელი პატრიარქის მელქისედეკ III-ის ლოცვა-კურთხევით ირაკლი შიოლაშვილი ბერად აღკვეცეს და სახელად ილია უწოდეს, ხოლო 1959 წელს წმინდა სრგის მონასტრის ლავრაში იეროდიაკონი ილია მოსკოვისა და სრულიად რუსეთის პატრიარქის, უწმინდესი ალექსი I-ის მიერ მღვდელმონაზვნად იქნა დასმული. მამა ილიამ 1960 წელს სასულიერო აკადემია დაამთავრა, სადაც მას, როგორც საუკეთესო სტუდენტს, საპროფესორო სტიპენდიატად დარჩენა შესთავაზეს, მაგრამ უწმინდესისა და უნეტარესის ეფრემ II-ის კურთხევით, მღვდელმონაზონი ილია სამშობლოში დაბრუნდა და ბათუმის საკათედრო ტაძარში მღვდელმსახურად გამწესდა. მისივე კურთხევით 1961 წელს მამა ილია აღყვანილ იქნა არქიმანდრიტის ხარისხში.

ღვთისმშობლის ხატი „შენ ხარ ვენახი“ ადამიანებს კურნავს და სასწაულებს ახდენს

მამა თეოდორეს თქმით, ამ ხატის ასლებსაც კი დიდძალი მირონი სდის

ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი „შენ ხარ ვენახი“ იმ სასწაულთმოქმედ ხატებს შორისაა, რომლებიც მოხდენილი სასწაულებით მთელ მართლმადიდებლურ სამყაროს აოცებენ. რამდენიმე ხნის წინ კი ამ ქართული ხატის ასლებმა რუსებიც აღაფრთოვანეს.
გაზეთი „ახალი ვერსია“ სრულიად საქართველოს კათოლიკოს-პატრიარქის ილია II-ისა და წმ. მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს ტაძრის დეკანოზის არჩილ მინდიაშვილის ლოცვა-კურთხევით „შენ ხარ ვენახის“ ხატის ფერად ასლს ბეჭდავს (მართლმადიდებლური კალენდრითა და პატრიარქის ფოტოსთან ერთად), რომელიც ჩვენს საშობაო საგაზეთო კომპლექტშია მოთავსებული.

ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის „შენ ხარ ვენახის“ ხატის შესახებ „ახალი ვერსია“ წმ. მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს ტაძრის მღვდელი თეოდორე გიგნაძე ესაუბრება.

– როდის დაიწერა ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატი „შენ ხარ ვენახი“ და ვინ არის მისი ავტორი?

– ყოვლადწმიდა ღვთისმშობლის ხატის „შენ ხარ ვენახის“ ავტორი მხატვარი ირაკლი ცინცაძე გახლავთ, რომელიც წმინდა მოციქულთა თავთა პეტრესა და პავლეს ტაძრის მრევლია. იგი არის დეკანოზ არჩილ მინდიაშვილის სულიერი შვილი. ხატის სულიერი ავტორი თავად მამა არჩილია.

ხატის შექმნის იდეა კაპადოკიაში ჩაისახა. დაახლოებით 9 წლის წინ მამა არჩილ მინდიაშვილის წინამძღოლობით კაპადოკიაში მომლოცველთა ჯგუფი იმყოფებოდა. იქ უამრავი გამოქვაბული და მონასტერია, რომლებიც დღეს არ ფუნქციონერობს, ამიტომ იქაური ხატები და ფრესკები დაზიანებულია, განსაკუთრებით კი წმინდანთა თვალები. ღვთისმშობლის ერთ-ერთი ფრესკიდან ბათქაში იყო ჩამოყრილი, დარჩენილს კი საქართველოს რუკის ფორმა ჰქონდა. ამ გადარჩენილ ფრესკაში მოთავსებული იყო ღვთისმშობლის სახე, კერძოდ – მისი თვალები. მას იმდენად მეტყველი თვალები ჰქონდა, ყველა მნახველი დაატყვევა. მაშინ მამა არჩილმა ირაკლი ცინცაძეს სთხოვა, დაემახსოვრებინა ღვთისმშობლის მზერა, ან ჩანახატი გაეკეთებინა, რომლის მიხედვითაც ახალი ხატი დაიწერებოდა. ამ ხატის დაწერას გარდა გარეგნული (თუ ამას გარეგნული შეიძლება ეწოდოს) წინაპირობისა, კიდევ სხვა წანამძღვრებიც ჰქონდა, რომლის შესახებაც მხოლოდ მამა არჩილმა უწყის.