Monday, October 21, 2002

„გულავი“

ბევრი ამტკიცებს, რომ ქართველებს კარგად გვესმის დროის გატარების, ე. წ. „გულავის“ ფასი. ვინც ამას ამბობს, ყოველთვის როდი აკვირდება, ვიცით თუ არა სხვა რამის ფასი. „საგულაოდ“ ქართველები ყოველთვის მწუხრს, ღამეს ირჩევენ და ცდილობენ, შეიქმნან სასიამოვნო გარემო სასიამოვნო მუსიკის თანხლებით.

წარმოიდგინე, თბილისში შემოდგომის გრილი ღამე ჩამოწვა. შენ და შენმა ამხანაგებმა არ იცით, რა გააკეთოთ. ამიტომ შედიხართ ერთ-ერთ თბილისურ ღამის დაწესებულებაში, სადაც მთელი ხმითაა ჩართული რადიო „ფორტუნა პლიუსი“, რომელშიც უბიწო, მაგრამ სექსუალური ხმით ჯენიფერ ლოპესი მღერის. აქვე სხედან ერთმანეთს მიწებებული შეყვარებული წყვილები, რომლებიც საწოლში ჩაგორების წინა პრელუდიას გადიან. სიგარეტის კვამლით გაჯერებული კაფეს ინტერიერი უფრო კაზინოს შემოსასვლელს წააგავს, ვიდრე საკვების მიღებისთვის განკუთვნილი დაწესებულების დარბაზს. შენ და შენი მეგობრები ღრეობთ, გამოგაქვთ არაყი და ხინკალი. მუსიკის აწეული ხმის გამო ხმამაღლა საუბრობთ, თითქმის ყვირით. ადღეგრძელებთ თქვენს უბანს, თბილისს, მშობლებს, დედმამიშვილებს, ხოლო სამშობლოს სადღეგრძელოს ენრიკე იგლესიასის სიმღერის ფონზე ბღავილითა და ცრემლის ღვარღვარით ამბობთ.

დარბაზში გამეფებული მუსიკა გულს გიჩუყებთ – საკუთარი თავი გებრალებათ, რომ ამ დაქცეულ ქვეყანაში დაიბადეთ და არა რიო დე ჟანეიროში. ვნებები გიმძაფრდებათ და ცეკვის სურვილიც იბადება. შენი ამხანაგი ვიღაც გოგონას იღებს მიზანში და საცეკვაოდ იწვევს.

ამხანაგი ქურთუკის საყელოგადაღეღილი ენერგიულად ცეკვავს – თუ ბანცალს ცეკვა ჰქვია – მარცხენა ხელით კი შავ გაოფლილ ცხვირსახოცს აფრიალებს. უცხო გოგონასაც ხელები მოუმუშტავს და დაძაბულად, დარცხვენით იკვანწება. მისი დაქალები მაგიდასთან ქირილებენ და თქვენსკენ თვალებს აპარებენ. ალკოჰოლი და ვნება შენც გერევა და გოგონების მაგიდისკენ მიემართები. გოგონები ქირქილს უმატებენ. სახეაფაკლული, ცოტა მსუქანი, მაგრამ მოკლეკაბიანი თვალდახრილი გოგონა შენ გემორჩილება.

უკვე დერენ ჰეისის ყმუილი ჰქუხს და ნელ ცეკვაზე გადადიხართ. შავცხვირსახოციანი ამხანაგი უკვე გოგონას ესაუბრება – არკვევს რომელი უბნელია. შენი მეორე ამხანაგი კი ოფიციანტს უყვირის და „ქართულების“ ჩართვას სთხოვს. ოფიციანტის განმარტებას, რომ ახლა რადიოა ჩართული და ამიტომ თხოვნას ვერ შევასრულებო, შედეგი არ მოაქვს. პირიქით, ამხანაგი უფრო ინთება და ოფიციანტის დედას საროსკიპოში აგზავნის. თანამედროვე ღამის დაწესებულებებს, როგორც მოგეხსებათ, დაცვაც ჰყავს, რომლის წარმომადგენლებიც შენს მეორე ამხანაგს ეჭიდავებიან და ცდილობენ, გარეთ გააგდონ. თქვენ გოგონებს საცეკვაო დარბაზში ტოვებთ და დედის გინებითა და ყვირილით ცდილობთ, ამხანაგს მიეშველოთ.

კაფეში უკვე ხელჩართული ჩხუბი იწყება. დაცვა ახერხებს თქვენს გარეთ გაგდებას და კარის მაგრად ჩაკეტვას. თქვენ კი შეურაცხყოფილები, თვალებჩალილავებულები და მთვრალები ისევ აგრძელებთ საკუთარი დედებისა და დაცვის ბიჭების გინებას.

ამის მიუხედავად, მეორე დღეს მაინც აუცილებლად იტყვით, რომ წინა ღამით მაგრად „იგულავეთ“. ასი პროცენტით გეთანხმებით – თქვენ მართლაც „იგულავეთ“, რადგან სხვა სიტყვა ნამდვილად არ შეეფერება თქვენს ტრაპეზს იმ მუსიკის ფონზე, რომელიც იმ კაფეში იყო ჩართული. თუმცა „გულაობისთვის“ თქვენთვის მნიშვნელობა არა აქვს, ვინ რას მღერის, მაგრამ ეს ერთმნიშვნელოვნად „ვარსკვლავი“ უნდა იყოს – გინდ ქართველი, გინდაც რიო დე ჟანეიროელი. როდესაც მათი „ტკბილი“, მადის აღმძვრელი მუსიკაა ჩართული, ხინკლის ჭამა და კვინტრიში დიახაც, რომ ფრიად სასარგებლოა.

ასე რომ, პოპსა საჭმლის მონელების ტრაქტს, საკვები რაციონის გადამუშავებასა და მერე დედის გინებას სალბუნად ედება. ამიტომ, თუ მოგშივდათ, სანამ რამეს მიირთმევდეთ, შეგიძლიათ ბრიტნი სპირსი ჩართოთ. იგი აუცილებლად გაგიათმაგებთ საკვების მიღების მადას და გარწმუნებთ, საცივს მშიერი ქორივით დააცხრებით. მაგრამ სამშობლო არ დაგავიწყდეთ და „გულაობაში“ აუცილებლად ქართული ესტრადაც ჩართეთ. ქართული ენა ქართული სადღეგრძელოების მომზადებაშიც დაგეხმარებათ. ხშირად გითქვამთ: „ვჭამთ, ვსვამთ და მაინც არავინაა მადლიერი“. ეს კი არ დაიჯეროთ! ჩართეთ ქართული ესტრადა და ჭამეთ, სვით, იკვინტრიშეთ, იჩხუბეთ, ერთი სიტყვით, „იგულავეთ“. ქართველი და მსოფლიოს ესტრადის „ვარსკვლავები“ ამ დიდ ამაგს არ დაგივიწყებთ.

Tuesday, October 15, 2002

„ემბრიონმა“ შეიძლება „რედ ჰოთ ჩილი პეპერსის“ პროდიუსერი დაიქირაოს

„მძიმე ყოფაქცევის“ თბილისელი გოგონების დიდი წარმატება როკის ევროპულ სამშობლოში

„ახალი ვერსიის“ მკითხველი ალბათ შეამჩნევდა, რომ ჩვენ მთელი სექტემბრის განმავლობაში ექსკლუზიური უფლებებით ვაშუქებდით გოგონათა ჯგუფ „ემბრიონისა“ და „Soft Eject“-ის ინგლისურ ვოიაჟს. როგორც იცით, „მძიმე ყოფაქცევის“ ქართველმა გოგონებმა მონაწილეობა მიიღეს მანჩესტერის საერთაშორისო ფესტივალში „In The City“ და ჩვენდა გასახარად, გაიმარჯვეს. უფრო მეტიც, ბრიტანელები სასიამოვნოდ გააოცეს და ძალიან ბევრს საქართველო გააცნეს.

ჩვენთვის გოგონების გამარჯვება თუნდაც იმითაც არის სასიხარულო, რომ ამ ნიუ-მეტალ ჯგუფის (ინგლისში ასე უწოდეს) „ემბრიონის“ არსებობის მცირე ისტორიის განმავლობაში „ახალი ვერსია“ მათ ყურადღებას არ აკლებდა და დარწმუნებული იყო ამ არაჩვეულებრივი თბილისელი გოგონების ნიჭიერებაში. ფესტივალზე გამარჯვების შემდეგ, ისინი რედაქციაში გვეწვივნენ „სოფტების“ ერთ-ერთ ფრონტმენ, გია ქარჩხაძესთან ერთად, რომელიც ამჟამად „ემბრიონელთა“ ქართველი მენეჯერია და თავიანთ ბრიტანულ შთაბეჭდილებებსა და გეგმების შესახებ ისაუბრეს.

Monday, October 14, 2002

„ორი ენა გველის არის“

ნათქვამია, რამდენი ენაც იცი, იმდენი ადამიანი ხარო. ეს მართლაც ასეა, პოლიგლოტები ბედნიერები არიან, თუნდაც იმით, რომ მათ შეუძლიათ რამდენიმე ენაზე ინფორმაციის მიღება. შეუძლიათ ფრანგულ, სპარსულ, რუსულ ან ინგლისურ ენაზე ამ ქვეყნების ლიტერატურას გაეცნონ, გაიგონ სიმღერათა ტექსტები. მოკლედ რომ ვთქვათ, ეს ყველაფერი მართლაც შესაშურია. თუმცა ნებისმიერი ქვეყნის მოქალაქისათვის არ არის სავალდებულო იცოდეს ორი ან მეტი ენა, ხოლო მის მშობლიურ ენას სახელმწიფო კანონით უნდა იცავდეს.

გასული საუკუნის 70-იან წლებში, როდესაც იმპერიული რუსეთი საქართველოში რუსული ენის გაბატონებას ცდილობდა, არაფერი გამოუვიდა, რადგან მშობლიური ენის დასაცავად 1978 წლის 14 აპრილს ხალხი ქუჩაში გამოვიდა. იმპერიის ხელისუფლება იძულებული გახდა დათმობაზე წასულიყო, თუმცა რუსული ენა ქართულთან ერთად მაინც სახელმწიფო ენად იყო გამოცხადებული. ასე მკვიდრდებოდა საქართველოში ორენოვნება. ამაზე მაშინ ძალიან თამამდ იხუმრა პოეტმა ჯანსუღ ჩარკვიანმა, რომელმაც განაცხადა, რომ ორი ენა მხოლოდ გველს აქვსო.

სამწუხაროდ, ორი ენა დღევანდელ დამოუკიდებელ და თავისუფალ საქართველოშიც შენარჩუნებულია. მართალია არაოფიციალურად, მაგრამ ამას ახლა მნიშვნელობა არა აქვს. პირველ რიგში, მასობრივი მედიის ელექტრონულ საშუალებებში 1991 წლის (ანუ დამოუკიდებლობის აღდგენის) შემდეგ ბევრი არაფერი შეცვლილა. ქართული ტელევიზიები ისევ განაგრძობენ რუსულენოვანი ამერიკული ფილმების ჩვენებას. ამ მხრივ გამონაკლისი სახელმწიფო ტელევიზია, „რუსთავი 2“ და „მე-9 არხია“. თუმცა ამ ტელევიზიების ცოდვათა შესახებ ცოტა ქვემოთ ვისაუბრებ.

საქართველოში რუსულენოვანი მოსახლეობის ინტერესების დაცვის ცრუ ლოზუნგით, ქართული ტელევიზიების გადაცემებში უთარგმნელად გადაიცემა რუსი პოლიტიკოსებისა თუ კულტურის მოღვაწეების კომენტარები. გაუგებარია რას ნიშნავს „რუსულენოვანი მოსახლეობა“? ან მეორე საკითხი: რა გახდა მათთვის ქართული ენის შესწავლა, თუკი ისინი საქართველოს მოქალაქეები აგერ უკვე მე-12 წელია არიან?

ყველაზე სასაცილო მოვლენები კი რადიო „ფორტუნა პლუსში“ ვითარდება. ამ რადიომ თავისი პრაიმ-თაიმი რატომღაც რუსულ ენას დაუთმო, რომელშიც ძირითადად სატელეფონო თოქ-შოუები გადაიცემა. ჰოდა, ამ თოქ-შოუების დროს რუსულენოვან წამყვანებს ურეკავენ ამ ენის არმცოდნე ქართველი ახალგაზრდები, რომლებიც ეთერში ბლუკუნებენ, ან ქართულად ყვებიან ანეკდოტებს ჭიჭიკიასა თუ მიტუაზე. ამ ანეკდოტებს „ფორტუნა პლუსის“ წამყვანები ან ვერ იგებენ, ან არ ესმით და სიტუაციის განსამუხტად ნაძალადევად იცინიან დაახლოვებით ასე: „ჰო-ჰო-ჰო“ – ამით ისინი ელფისა და პეტროვის „თორმეტი სკამის“ გმირს, ელოჩკას ემსგავსებიან, რომელიც სამეტყველოდ მხოლოდ 30 სიტყვას იყენებდა.

ახლა ტელევიზიებზეც ვისაუბროთ. „პირველი არხი“ და „რუსთავი 2“ საკუთარ საინფორმაციო პროგრამებშიც კი უცვლელად ტოვებენ რუსულ კომენტარებს. საინტერესოა, თუკი ამერიკელთან ან ფრანგთან ერთად აღნიშნული ტელევიზიები თარჯიმნებსაც იწვევენ, რატომ არ აკეთებენ ამას რუსის სტუდიაში მოყვანისას? მით უმეტეს, ღამის საინფორმაციო პროგრამების წამყვანებს ეტყობათ, რომ რუსულს კარგად ვერ ფლობენ. ქართველს უთარჯიმნოდ არავინ ალაპარაკებს არც რუსეთის და არც სხვა ქვეყნის ტელევიზიაში. ჩვენ რატომ უნდა ვამეტყველოთ სხვა, ნებისმიერი ქვეყნის მოქალაქე ქართულ ტელევიზიაში თარჯიმნის გარეშე? განა ჩვენი ტელევიზიები არ აკრიტიკებდნენ ქართველ პოლიტიკოსებსა და პრეზიდენტს, საზღვარგარეთ რუსულად რატომ საუბრობთო?!

პოლიტიკოსებმა შეცდომა ნაწილობრივ გამოასწორეს, მაგრამ ახლა თავად მასმედია სცოდავს. საქართველოს მოქალაქეები არ არიან ვალდებულნი, იცოდნენ ქართულის გარდა, სხვა რომელიმე უცხო ენა, მით უმეტეს, რუსული – რაც უნდა ტკბილხმოვანი და „მშობლიური“ არ უნდა იყოს იგი ზოგიერთისთვის. ხოლო რუსული ენის გადაცემებში გამოყენება „პირველ არხსა“ თუ „რუსთავი 2“-ზე სხვა არაფერია, თუ არა ძალადობა და ფსევდოინტერნაციონალიზმი.

რუსულს ვისწავლით, ფრანგულს თუ ინგლისურს, ეს ჩვენი პირადი საქმეა და არა მასმედიის. ჩვენ ვუსმენთ ბორის გრებენშიკოვს რუსულად, მაგრამ მისი ინტერვიუ ქართულ ტელევიზიაში მშობლიურ ენაზე უნდა მოვისმინოთ, მით უმეტეს, საქართველოში უკვე არსებობს თაობა, რომელმაც რუსულზე უკეთესად გერმანული ან ინგლისური იცის. მაშ ვისთვის არის განკუთვნილი რუსულენოვანი გადაცემები?

Tuesday, October 8, 2002

„ათეისტები ვერ ამჩნევენ ირგვლივ რა ხდება, ათეიზმი უმაღლესი ხარისხის დებილიზმია“ – ამბობს რელიგიაში ჩაფლული ბორის გრებენშიკოვი

ბორის გრებენშიკოვისა და „აკვარიუმის“ ანშლაგი თბილისში

მთელს მსოფლიოში ბორის გრებენშიკოვის სახელი ლეგენდასთან ასოცირდება. რას აღარ უწოდებენ მას: რუსული როკისა და ანდერგრაუნდის მამას, მომღერალ პოეტს, მუსიკოს-ფილოსოფოსს და ა.შ. ამის თაობაზე თბილისის კონცერტის წინ გამართულ პრეს-კონფერენციაზე ბ.გ.-მ პირდაპირ თქვა: „знаете, мне глубоко наплевать, как меня назовут“.

მისი აზრით, პირველყოფილი პოეზია კი არ იკითხებოდა, არამედ იმღერებოდა და ის ძველ ტრადიციებს მისდევს: „ჩემი ღირსება ისაა, რომ ჩემს მუსიკას ვერაფერს დაარქმევთ. ეს უბრალო სიმღერებია, რომელსაც დღეს ასე შევასრულებ, ხვალ – სხვანაირად, რადგან ჩვენ ვიცვლებით“.

14-წლიანი ლოდინის შემდეგ თბილისში ისევ ჩამოვიდა ბორის გრებენშიკოვი და „აკვარიუმის“ ნაწილი. ბ.გ.-ს ინფორმაციით, მას ამის მცდელობა და სურვილი არასოდეს განელებია, მაგრამ ვერ ხერხდებოდა. „ამჯერად ბევრი არ გვიფიქრია, რატომ უნდა ჩამოვსულიყავით. დაგვიძახეს და ჩამოვედით“ – თქვა მან. თუმცა თბილისში აპოლიტიკური ბ.გ. ბევრჯერ გამოიყვანეს წყობილებიდან. კონცერტის შემდეგ, როცა მას უკვე მერამდენედ ჰკითხეს რუსულ და ქართულ პოლიტიკაზე, ჟურნალისტს ბრაზიანად შეუბრუნა კითხვა: „вы этого дерьма сегодня в зале видели“? ხოლო როდესაც მცხეთაში ყოფნისას, მობილურზე საუბრისას, ვიღაც მოსკოველი ჟურნალისტი მასთან რუსულ-ქართულ ურთიერთობებს და საქართველოში ჩასვლის მიზეზებს არკვევდა, ბორისმა ჩაილაპარაკა „იდიოტი“! მისი სიტყვებით: „რუსულ-ქართული კულტურული კავშირი უძველესია, ჩვენ ერთმანეთს ვავსებთ. ძალიან ცუდი იქნება, თუ ეს კავშირი გაწყდება. როგორც ვხედავ, ჯერჯერობით, მხოლოდ პოლიტიკოსები დავობენ. საწყენია, რომ ამით, ადამიანები ზარალდებიან“.























Monday, October 7, 2002

„სუფთა წერა“ ლიტერატურული ნაგვის წინააღმდეგ

„არ შეიძლება ლიტერატურასა და მკითხველს შორის შუამავალი სახელმწიფო მინისტრი იყოს“

ქართულ ლიტერატურულ გამოცემებს ახალი გაზეთი შეემატა – „სუფთა წერა“. გაზეთი დააფუძნეს მწერლებმა: შოთა იათაშვილმა, ბესო ხვედელიძემ, შალვა ბაკურაძემ, დავით ქართველიშვილმა, დათო რობაქიძემ, ზაზა ბურჭულაძემ და ზურაბ რთველიაშვილმა. ეს მწერლები სამოღვაწეო ასპარეზზე 90-იანი წლებიდან გამოჩდნენ და ლიტერატურულ წრეებში უკვე საკმაოდ ცნობილნი არიან. „სუფთა წერით“ ისინი პოლიტიზირებულ მწერლურ კლანებს უპირისპირდებიან.

გაზეთის დამფუძნებლებმა პირობა დადეს, რომ თავიანთი ნაწარმოებები მხოლოდ „სუფთა წერაში“ დაბეჭდონ. ეს არ შეეხება მხოლოდ პუბლიცისტიკას. ზაზა ბურჭულაძე აცხადებს, რომ მათ გაზეთში არ დაიბეჭდებიან „სახელმწიფო დოტაციაზე მყოფი მწერლუკები“.

დავით ქართველიშვილი: ქართულ ლიტერატურულ პროცესში სიტუაცია აყროლებულია. ამიტომ დავარქვით გაზეთს „სუფთა წერა“. ჩვენ ვეცდებით, საკუთარი ძალებით გავასუფთავოთ ქართული ლიტერატურა.

ზაზა ბურჭულაძე: დღეს ყველაზე თვალშისაცემი ლიტერატურული პროსტიტუციაა. ამ გაზეთის გამოცემა მნიშვნელოვანი ნაბიჯია, რადგან ამის უკან არ იგულისხმება ლიტერატურული მეძაობა. ჩვენგან არც ერთი არაა გაყიდული და რაიმე ფინანსური ინტერესები არ გვამოძრავებს. ჩვენს შემოქმედებას აერთიანებს იდეა. რა თქმა უნდა, ჩვენს გაზეთში კრიტიკაც დაიბეჭდება, რადგან მწერლისთვის კრიტიკა ისევე აუცილებელია, როგორც კოსმონავტისთვის სკაფანდრი. ამ გაზეთმა პრიზმის ფუნქცია უნდა შეასრულოს და უნდა გავარჩიოთ, რა არის ქაქი და რა – კარგი.

ზურაბ რთველიაშვილი: როდესაც აღმშენებლობაზეა საუბარი, იქვე შეიძლება დესტრუქციაზეც ვილაპარაკოთ, მაგრამ ეს არ ნიშნავს, რომ რომელიმე ცუდია. ამბობენ, 80-იანი წლების მიწურული და 90-იანების დასაწყისი დესტრუქციული წლები იყო. თუმცა სიახლის ძიების მცდელობებიც არსებობდა, მაგრამ ეს პროცესები კონტროლის ქვეშ არ იყო აყვანილი. ასეთი კონტროლი XXI საუკუნეში დაწესდა. უკვე გამოიკვეთა ორი ბანაკი – ძველი და ახალი ტრადიციონალისტების... ამ კორპორატიულ ხელოვნებაში არ არის გამორიცხული, ვთქვათ, ფირმა „ყაზბეგს“ ჰყავდეს თავის მწერალთა და მუსიკოსთა ჯგუფი. შეიძლება გარკვეულმა ჟურნალისტებმა მთავრობის რომელიღაც პოლიტიკური ძალის ინტერესები დაიცვან. მწერლისთვის ეს უპრინციპობაა. მწერლობაში უკვე არსებობენ დაჯგუფებები, კლანები, რომლებიც გარკვეულ მიზნებს ემსახურებიან. ჩვენ მათ ზნეობრიობას ვერ მოვთხოვთ. მათ ლიტერატურული გამოცემების ფურცლები გადააქციეს რაღაც დაჯგუფებების კონფრონტაციის პოლიგონად. ჩვენ პოზიციას გამოვხატავთ ლიტერატურული გაზეთის ფურცლებზე, ოღონდ ლიტერატურული ნაწარმოებებით და კრიტიკული სტატიებით. ჩვენ სწორედ ამ უპრინციპობას ვუპირისპირდებით.

Tuesday, October 1, 2002

„მის შრომას რომ ვხედავდი, ზოგჯერ ვტიროდი ხოლმე“

თბილისის ქუჩებში გამოკრული ჯაზ-ფესტივალის აფიშები მუსიკისმოყვარულებს დათო ოძელაშვილის საღამოზე ჯერ კიდევ ეპატიჟება. სამწუხაროდ, ქართველ მაყურებელს ვეღარ დაატკბობს ვირტუოზი ფლეიტისტის ჯადოსნური ჰანგები.

დათო ოძელაშვილის ხანმოკლე ცხოვრება მშრალად შეიძლება ასე აღვწეროთ: დაიბადა 1974 წლის 30 ივნისს თბილისში, დაამთავრა 62-ე საშუალო სკოლა, 21-ე მუსიკალური სასწავლებელი, მე-5 მუსიკალური ტექნიკუმი, თბილისის კონსერვატორია, მოცარტის აკადემია, მონაწილეობა მიიღო ფირფიტების ჩაწერაში და გრანდიოზულ კონცერტებში. დარჩა მეუღლე ლალი და ორი პატარა შვილი: ანანო და ლაზარე. გარდაიცვალა ახლახან, ვენაში.

ამ მშრალი ინფორმაციისა და ციფრების მიღმა იმალება უდიდესი სულიერების მქონე ახალგაზრდა პიროვნება, შესანიშნავი მუსიკოსი და ჩოგბურთელი, უბრალოდ, კარგი ადამიანი. ოძელას მამა, თამაზ ოძელაშვილი თვალცრემლიანი გვიყვება დათოს ცხოვრების ამსახველ ეპიზოდებს.

თამაზ ოძელაშვილი: „დათო 6 წლის ასაკიდან შრომობდა. დღე არ გასულა, რომ არ ემუშავა. რომ შევამჩნიე მისი წადილი, ნიჭი, ვცდილობდი ხელი შემეწყო. 8 წლის დათომ ტელევიზორში ომარ კელაპტრიშვილის გამოსვლა ნახა, რომელიც სალამურზე უკრავდა. მანაც აიღო სალამური და კელაპტრიშვილის მიერ შესრულებულ ნაწარმოებს მიამსგავსა.

დავაწყებინეთ ფორტეპიანოს შესწავლა. ამის შემდეგ ოპერის თეატრში ფლეიტისტთან მივიყვანე. მან ბავშვს ვუნდერკინდი უწოდა. პიონერთა სასახლეში ანსამბლ „საუნჯეშიც“ სწავლობდა. ერთ თვეში სოლისტი გახდა.

შევიყვანეთ 21-ე მუსიკალურ სასწავლებელში. პედაგოგები ხელს უწყობდნენ. 9 წლისა უკვე ისეთ რთულ ნაწარმოებებს უკრავდა, კონსერვატორიადამთავრებულებსაც კი გაუჭირდებოდათ. ასრულებდა ბახის, მოცარტის, შუბერტის, რიმსკი-კორსაკოვის და სხვების ურთულეს ნაწარმოებებს. მარტო მუსიკალურ გამებს დღეში ორსაათნახევარი მეცადინეობდა. მის შრომას, რომ ვხედავდი, ზოგჯერ ვტიროდი ხოლმე. ვფიქრობდი, ეს ნიჭი მას ღმერთმა მიანიჭა და ხელი უნდა შევუწყო-მეთქი. როდესაც „ლახტში“ მივიყვანე, რობერტ ბარძიმაშვილმა მითხრა, ძალიან დიდი მუსიკოსი იქნებაო.