Sunday, August 21, 2011

არც სმენა, არც ენა

ადამიანებს მუსიკა ისევე ესაჭიროებათ, როგორც ჭამა, სმა, ძილი და სექსუალური კმაყოფილება

ინგლისელი წარმოშობის ამერიკელი მწერალი და ნეიროფსიქოლოგი ოლივერ საქსი ავტორია ბესტსელერისა „ადამიანი, რომელსაც ქუდი ცოლში აერია“. ეს ნაწარმოები კომპოზიტორმა მაიკლ ნაიმანმა ოპერად გადააკეთა, ხოლო პიტერ ბრუკმა – დრამატულ სპექტაკლად. იგი 1933 წელს ლონდონში დაიბადა. სამედიცინო განათლება ოქსფორდის უნივერსიტეტში მიიღო. 1965 წლიდან ნიუ-იორკში ცხოვრობს. პროფესორი საქსი ცნობილი გახდა იმით, რომ მრავალი დავრდომილი და ფსიქიკურად დაავადებული ადამიანი საკუთარი სამკურნალო მეთოდებით განკურნა. მისი წიგნები მსოფლიოს 20 ენაზეა თარგმნილი. 2007 წელს გამოსული მეცნიერის Musicophilia: Tales of Music and the Brain (მუსიკოფილია: ამბები მუსიკასა და ტვინზე) მუსიკისა და მედიცინის ურთიერთკავშირზეა. წერილში, რომელსაც ახლა გთავაზობთ, 78 წლის ექიმი მუსიკაზე სწორედ მედიცინის ჭრილიდან საუბრობს.

ამუზია, ანუ აბსოლუტური მუსიკალური სიყრუვე

უამრავ პაციენტს ვმკურნალობ. ზოგიერთი მათგანი მოხუცებულთა თავშესაფარში ან „ბეტ ებრაჰამსის“ ტიპის ქრონიკულად დაავადებულთა დაწესებულებებში ცხოვრობს, სადაც ორმოცზე მეტი წლის წინ განვითარდა მოქმედება ჩემს წიგნში „გამოღვიძება“ (ამ წიგნის მიხედვით გადაიღეს ფილმი, რომელშიც რობერტ დე ნირო და რობინ უილიამსი თამაშობენ – ლ. გ.), აგრეთვე, პატარა ღარიბი დების სამონაზვნო თავშესაფარში, რომელთანაც, ასევე, ვთანამშრომლობ. ამასთან ერთად, ხალხს კლინიკაშიც ვიღებ, ზოგიერთ პაციენტს კი სახლში ვმკურნალობ, რაც საოცარ სიამოვნებას მანიჭებს. მაგალითად, ამას წინათ ვსტუმრობდი ბრონქსელ ქალს, რომელსაც ამუზია სჭირს, ანუ იგი ვერ აღიქვამს მუსიკალურ ტონებსა და რიტმს. ეს მეტად ყოჩაღი, ნიჭიერი და საყვარელი ქალია, რომელიც ადრე სკოლის მასწავლებელი გახლდათ. ადრეული ბავშვობიდან იგი სმენით ვერ ცნობს ვერც ერთ მუსიკალურ ნაწარმოებს, უფრო სწორად, არ შეუძლია გაიგონოს მათში მუსიკა. თავად ასე ამიხსნა: „გინდათ იცოდეთ რას ვგრძნობ, როდესაც თქვენ მუსიკას უკრავთ? გადით სამზარეულოში და ახმაურეთ ქვაბები და ტაფები. ზუსტად ამას ვგრძნობ“. არსებობენ ადამიანები, რომელთაც საერთოდ არა აქვთ მუსიკალური სმენა, მაგრამ ეს უაზრობაა იმასთან შედარებით, როცა არ არსებობს საერთოდ მისი აღქმა, როგორც ამ ქალის შემთხვევაში. მას კინაღამ გული წაუვიდა, როცა შეიტყო, რომ ე. წ. შთამომავლობით ამუზიას მკვეთრი ნევროლოგიური გენეზი გააჩნია. წარსულში ჩემი პაციენტი თავის ქმართან ერთად ხშირად კონცერტებზე დადიოდა. ახლა კი იგი წუხს, რომ 70 წლის წინ არ დაუსვეს ეს დიაგნოზი, რადგან მთელი ცხოვრება თამაში არ მოუხდებოდა და თავის გაღიზიანებას ორკესტრის პირველივე ბგერებიდან აღარ დამალავდა.

Sunday, August 14, 2011

ქართული პატრიოტული როკის „ოკეანე“

ჯგუფ „ოკეანემდე“ ბევრი ქართველი მელომანი დარწმუნებული იყო, რომ მშობლიური ენა მძიმე მუსიკას, ჰარდროკს ვერ მოერგებოდა. ჯგუფმა „ოკეანემ“ კი, რომელიც 1980-იანი წლების მეორე ნახევარში შეიქმნა, ყველას დაუმტკიცა, რომ ქართულ ენაზე საკმაოდ მძიმე სიმღერების შესრულება მეტად წარმატებული და საშური საქმე შეიძლებოდა ყოფილიყო. „ოკეანეს“ კომპოზიტორმა და მუსიკოსმა მერაბ მამულაშვილმა შთაბერა სული. ჯგუფის წევრი გახლდათ გიტარისტი კაკო ვაშალომიძეც, რომელმაც დაკვრა 70-იანი წლების დასაწყისიდან დაიწყო, როგორც არაკონფორმისტმა მუსიკოსმა. შეზღუდულ კომუნისტურ სივრცეში კაკო ვაშალომიძე, სხვა მუსიკოსებთან შედარებით, უფრო თავისუფალი იყო, რადგან თავისი გიტარისტობის გამო, ტექსტებთან დაკავშირებული პრობლემები არ ჰქონია.

„ოკეანეს“ დაარსება და მოღვაწეობა დაემთხვა საქართველოს ე.წ. „ეროვნულ გამოღვიძებასა“ და 1989 წლის 9 აპრილის ტრაგედიას, რომელიც აისახა კიდეც ჯგუფის პატრიოტულ ლირიკაში. სიმღერებში: „ტრიალებს პლანეტა“ „მოსკოვიდან ზარია“, „მიტინგი“, „ო, ღმერთო“ და სხვ. ზუსტადაა გადმოცემული 80-იანების ქართული საზოგადოების, ახალგაზრდების სულისკვეთება და განწყობა. ჯგუფის მელოდიური მუსიკა და ვახო მაკალათიას ძლიერი და სუფთა ვოკალი მსმენელს ძალიან მოსწონდა. მახსოვს, 9 აპრილის ტრაგედიის შემდეგ ჯგუფმა საქართველოს სხვადასხვა ქალაქებში დაუკრა და კონცერტებზე სრული ანშლაგი იყო. „ოკეანე“ ხშირად ჟღერდა რადიოშიც. ესაა ძალიან წრფელი და ქართულ ენაზე ერთ-ერთი პირველად შესრულებული მელოდიური ჰარდროკი თავისი ბალადებითა და საგიტარო სოლოებით.

ჟურნალი „ბათუმი Out“ #11, აგვისტო 2011 წელი

მოუსმინე: