Sunday, June 24, 2012

მუსიკა რიტუალებისთვის

ერთგვარი რიტუალურ-ვირტუალური წინასიტყვაობა

დავიწყებ იმით, რომ ძალიან ბევრი რამ პირადად ჩემთვის რიტუალია – თვით კომპიუტერთან მუშაობა. წერისთვის მჭირდება განწყობა, ან მისი შექმნა, აგრეთვე, ერთი დიდი ჭიქა შავი ჩაი, სკამზე ცალფეხმორთხმით მოკალათება, პროგრამა „მაიკროსოფთ ვორდის“ (მისი მომგონი დაილოცოს!) გახსნა და, რაღა თქმა უნდა, ვინამპში მუსიკის ჩართვა.

არსებობს ათასგვარი რიტუალი – რელიგიურით დაწყებული, უბრალო ბანაობით დასრულებული. რიტუალებს უძველესი ფესვები აქვს. მუსიკასაც სწორედ რიტუალების დროს ასრულებდნენ – რელიგიური მსხვერპლთშეწირვა იქნებოდა ეს თუ კოლექტიური ნადირობა. ადამიანები გალობდნენ, ტამტამებს სცემდნენ, რქებისგან და ხისგან გაკეთებულ სასულე ინსტრუმენტებზე უკრავდნენ, ცეკვავდნენ. სადაც რიტმია, იქ ყოველთვის მუსიკაა. სიმღერის წარმოშობის ერთ-ერთი ვერსია ერთ მულტფილმშიც კია ასახული (სამწუხაროდ სახელი არ მახსოვს). ვთქვათ, პირველყოფილ ევროპელს, აი, ჩვენს ქართველ ზეზვას მუშაობისას ხელიდან გაუვარდა დიდი ლოდი და იგი მეზობელი გამოქვაბულიდან დასახმარებლად მოსულ ზორბეგს ფეხზე დაეცა. ზორბეგი ტკივილისგან კი არ აკვნესდა, ხმამაღლა აყვირდა. ჩვენს ზეზვას ისეთი ფაქიზი მუსიკალური სმენა აღმოაჩნდა, რომ ზორბეგის ტკივილნარევი შესანიშნავი ტენორის გაგონებისას დიდი სიამოვნება მიიღო. ამის შემდეგ ჰედონისტმა ზეზვამ თავის საყვარელ მეუღლეს, მზიას უხმო, ანიშნა ნახე რა მოხდესო, მერე ის ლოდი ზორბეგს ახლა უკვე მეორე ფეხზე თხლიშა და მისი ხმის მოსასმენად გაირინდა... თურმე ასე ტკივილიდან შეიძლებოდა გაჩენილიყო პირველი სიმღერა. მას შემდეგ გვტკივა თუ გვიხარია, ვმღერით, ვუკრავთ, ვუსმენთ.

ბანალურად რომ ვთქვა, ქართველები ოდითგანვე მუსიკალური ნიჭის მქონე ხალხი ვყოფილვართ და ახლაც ვართ. მუსიკა და სიმღერა პრაქტიკულად ყველგან ჟღერდა – ნადირობის, ნადის, მკის, რთველის, მგზავრობის, ომში წასვლის, ომიდან დაბრუნების, ტაძარში წირვა-ლოცვის, ტრაპეზობის, ქორწილის, ნათლობის, დაკრძალვის და კიდევ სხვა მრავალი რიტუალის დროს. მუსიკა თავად არის რიტუალი და რიტუალი – მუსიკა.

Monday, June 18, 2012

ქართული ალტერნატიული მუსიკის ისტორია (ნაწილი V)

(1990-იანი წლები)

დასაწყისი: „თბილისი Out“ #17, #18, #19 და #20

1990-იანი წლების დასაწყისს თამამად შეგვიძლია ვუწოდოთ ალტერნატიული მუსიკის აღზევების პერიოდი. მიუხედავად ქვეყანაში არსებული არასახარბიელო სოციალურ-პოლიტიკური ფონისა, მუსიკოსები ფაქტობრივად ენთუზიაზმით, ყოველგვარი ფინანსური მოგების გარეშე მუშაობდნენ და მათი გარჯა თითქმის ყოველთვის ნაყოფიერი იყო. იმ პერიოდში ძალიან მომრავლდნენ მუსიკოსები, რომლებიც სრულებით არ ერგებოდნენ კომუნისტური გაგების ფილარმონიულ სტრუქტურებს. ბევრი შემსრულებელი უკრავდა როგორც დედაქალაქში, ისე ქუთაისში, ბათუმში, თელავში, რუსთავში, გორში და სხვა ბევრ პატარა ქალაქშიც კი. მათგან ბევრი კლასიკურ, ზოგი კი მკვეთრად ქართული ხასიათის როკს ასრულებდა.

ხაზგასასმელია, რომ ალტერნატიული მუსიკა მეტწილად ქართულ ენაზე სრულდებოდა. ჯერ კიდევ ანდერგრაუნდში იყვნენ: ლადო ბურდული და მისი ჯგუფი „რეცეპტი“ (სტატიის წინა ნაწილში ხსენებული არტიომ ტროიცკი ამბობდა, რომ ქართულ როკთან, ეთნიკური გაგებით, ყველაზე ახლოს სწორედ ბურდულის შემოქმედება იყო), დადა დადიანის ჯერ „ტაქსი“, მერე „საბავშვო მედიცინა“, ქიშო გლუნჩაძის „ქიშო და ინტელიგენცია“, რობი კუხიანიძის „აუტსაიდერი“. ოდნავ მოგვიანებით ინდივიდუალური მუსიკის შექმნა დაიწყო ირაკლი ჩარკვიანმა. ამ მუსიკოსთა შემოქმედება, ყველა სიკეთესთან ერთად, პროტესტულ ხასიათსაც ატარებდა.

90-ებში ჯგუფებს – „სახლი“, „პრიზი“, „გენეტიკური კოდი“, Soft Eject-ი და სხვებს ქართული მეინსტრიმის შექმნის საკმაოდ წარმატებული მცდელობა ჰქონდათ. ისინი ძალიან მაღალი კლასის ინტელექტუალურ მუსიკას ასრულებდნენ, თუმცა, ქვეყანაში შექმნილმა მდგომარეობამ ამ ჯგუფების უმრავლესობის დაშლა და მუსიკოსების სამშობლოდან წასვლა გამოიწვია.

სწორედ ამ პერიოდში საქართველოს ფარგლებს გარეთ გამოვიდა ქართველ როკშემსრულებელთა პირველი ფირფიტები. 1992 წელს მოსკოვში ჩაწერილი „აუტსაიდერის“ ვინილის ფირფიტა Inside გამოვიდა. ამავე წელს ფირმა „მელოდიამ“ გამოსცა ჯგუფ „პრიზის“ ალბომი „ღამის ქალაქი“. 1993 წელს გერმანიის ქალაქ კიოლნში საკუთარი პირველი მაგნიტოალბომი Svan Songs ჩაწერა ირაკლი ჩარკვიანმა. ამავე წელს გერმანიაში საკუთარი სიმღერები ჩაწერა Soft Eject-მაც. გამოვიდა გიტარისტ თემურ ყვითელაშვილის პირველი ფირფიტებიც. ძალიან საინტერესო ჯგუფები გამოჩნდნენ ქართულ მძიმე როკშიც, რომელთა უმრავლესობის რეპერტუარი ძირითადად ინგლისურენოვანი იყო.

უნდა აღინიშნოს მასმედიის წვლილიც ქართული ალტერნატიული მუსიკის პოპულარიზაციის საქმეში. საქართველოს რადიოს პირველ არხზე დაინტერესებულ მსმენელს დარეჯან გულიაშვილის გადაცემაში „როკი ნაშუაღამევს“ ბევრი ქართული როკჯგუფის ახალი ჩანაწერის მოსმენა შეეძლო. ქართულ პრესაში ახალ და ძველ როკმუსიკოსებს მკითხველებს ბიძინა მაყაშვილი აცნობდა. ახალი მუსიკალური სტილების პროპაგანდა მთლიანად საკუთარ თავზე აიღო განახლებულმა და ახალგაზრდულმა ტელეკომპანია „მეორე არხმა“. ასეთი გადაცემებიდან, რა თქმა უნდა, გამოირჩეოდა სერგი გვარჯალაძის ჯერ „ძაპო“, მერე „Showbiz დაიჯესტი“, რომლის ერთ-ერთ რუბრიკაში „ცოცხალი“ ტელესტუდიაში ცოცხლად მღეროდნენ ხშირად ბევრისთვის უცნობი ახალბედა მუსიკოსები. „მეორე არხზე“ გადიოდა, აგრეთვე, ლადო ბურდულის „ოქროს ბიბილო“, გადაცემები: „პირველი დუბლი“, „როკ-სიტი“, კაკო ვაშალომიძის გიტარის შემსწავლელი კურსები და ქუთაისში მომზადებული როკგადაცემა „კედელი“.

სამოქალაქო ომის დროს იმ მუსიკოსებს, ვინც საქართველოში დარჩნენ, შემოქმედებითი საქმიანობა არ შეუწყვეტიათ, თუმცა მათ ღონისძიებებს საგრძნობლად აკლდა მასშტაბურობა. ყველაფრის მიუხედავად, 1996 წელს თბილისში მაინც ჩატარდა რამდენიმედღიანი ფესტივალი „მარგარიტა 96“, რომელმაც თანამედროვე მუსიკის თითქმის ყველა სფეროში ახალი სახელები წარმოაჩინა. როკმუსიკამ კი ნელ-ნელა დაკარგა ის სოციალური მუხტი, რომელიც იმავე ათწლეულის პირველ ნახევარში ასე თვალშისაცემი იყო. სცენაზე გამოჩნდნენ ჯგუფები: „33ა“, „მთვარის კლუბი“, „ზუმბა“, ბაკურ ბურდული, „ვაკის პარკი“, „კონტრაბანდა“, გიგა მიქაბერიძე, „ამორალი“, დიმა დადიანის „ოქროს კბილი და ცაცხვი“, Best History, Mother On Mondays და სხვა საინტერესო შემსრულებელი.

მნიშვნელოვანი ეტაპი ქართულ თანამედროვე მუსიკაში ქართული FM რადიოების შექმნა იყო. პირველმა დამოუკიდებელმა რადიოებმა ქართველ მუსიკოსებს საშუალება მისცა, მსმენელისათვის საკუთარი შემოქმედება შეეთავაზებინათ. 90-იანი წლების მიწურულს კი ლადო ბურდულმა თბილისში ორი გრანდიოზული საერთაშორისო ფესტივალი მოაწყო, ხოლო კომპანია „მი ფა სი“-მ 2000 წელს პირველი მატარებლის ფესტივალი ჩაატარა, რომელშიც საქართველოს ახალგაზრდა ხელოვანებმა მიიღეს მონაწილეობა, მათ შორის, როკჯგუფებმაც.

უნდა აღინიშნოს ისიც, რომ ქართული რეპისა და ჰიპ-ჰოპის ჩამოყალიბებაც ამ ათწლეულში მოხდა. 90-იანებში გაჩნდნენ ქართული ბოიბენდებიც, რომელთაგან „სახე“ ყველაზე წარმატებული კომერციული პროექტი გახდა.

(დასასრული შემდეგ ნომერში)

ჟურნალი „თბილისი Out“ #21, ივნისი, 2012 წელი

Tuesday, June 5, 2012

მე-20 საუკუნის ყველაზე თავისუფალი ქალები – გურული მოჯირითე ქალები

© ლაშა გაბუნია
© გაგა გობრონიძე


გაგა: – დღეს მეტად უცნაურ ქალებზე უნდა ვისაუბროთ. შეიძლება ახლა არავის გაუკვირდეს, რასაც ეს ქალები აკეთებდნენ, რადგან 21-ე საუკუნეში თითქმის აღარ არსებობს მამაკაცური პროფესია ან სპორტის სახეობა. ქალებმა ძალოსნობაში, ჰოკეისა და რაგბიშიც კი მოსინჯეს ძალები და საკმაოდ წარმატებითაც. თუმცა, დღეს ჩვენ მე-19 საუკუნის ბოლოსა და მე-20-ს დასაწყისში ვიმოგზაურებთ, როცა ქალები არ იყვნენ ისე თავისუფალნი, როგორც დღეს არიან.

ლაშა: – ჩვენი მკითხველისთვის ალბათ სიურპრიზი იქნება ის, რომ ჩვენ ძირითადად ქართველ, კონკრეტულად კი გურულ ქალებზე ვისაუბრებთ. დავაკონკრეტებ და ვიტყვი, რომ ისინი მოჯირითეები იყვნენ და საქართველოდან ძალიან შორს, ამერიკაში ქართველი მამაკაცების მხარდამხარ, სხვადასხვა საცხენოსნო შოუებში იღებდნენ მონაწილეობას.

მარო ზაქარეიშვილი
გაგა: – მოგეხსენებათ, მე-19 საუკუნის მიწურულსა და მე-20 საუკუნის დასაწყისში ბევრი გურული ცხენოსანი მოღვაწეობდა შორეულ შტატებში, კერძოდ ბუფალო ბილის შოუში და სხვებში. ამის შესახებ არაერთი მასალა გამოქვეყნებულა ქართულ პრესაში. რამდენიმე წიგნიც კი გამოიცა, რომლის ავტორი ირაკლი მახარაძეა.

ლაშა: – საიტიც არსებობს გურული უაილდ-ვესტის შესახებ. ირაკლი მახარაძის წიგნები სხვა ენებზეც გამოიცა. თუმცა, ამ შესანიშნავი ისტორიებიდან ჩვენი ყურადღება ქართველმა მხედარმა ქალებმა მიიპყრეს.