დადა დადიანი 30 წლის შემდეგ აქაურობასა და ყველაურობაზე

{სრული ვერსია}

დადა დადიანს პირველად 1992 წლის 12 ივლისს შევხვდი, როცა ქუთაისში კლუბ „მელომანის“ და ჯგუფ „აუტსაიდერის“ ორგანიზებით როკ-აქცია „როკი ფონოგრამის (და შიდსის) წინააღმდეგ“ ჩატარდა. მაშინ ამ აქციას ქუთაისის კომერციულ ტელევიზიაში (შემდგომში ტელეკომპანია „რიონი“) ჩემი და ჩემი მეგობრების ტელე-პროექტ „კედელისთვის“ ვაშუქებდი, რომელიც საქართველოს ტელევიზიის „მე-2“ არხზეც გადიოდა. ქუთაისის შემდეგ რამდენიმე დღეში დადას ჯერ თბილისში, მერე მის აგარაკზეც შევხვდი, როდესაც მან „ტაქსის“ 1988 წლის ალბომი კასეტაზე ჩამიწერა. ამის შემდეგ მალე მუსიკოსი საცხოვრებლად ლონდონში გადავიდა, სადაც ერთ-ერთ მუსიკალურ ლეიბლზე მუშაობს და თავის საყვარელ საქმეს აკეთებს. 

ქუთაისში გამართულ კონცერტზე „ტაქსის“ და შემდეგ „საბავშვო მედიცინის“ მუსიკამ პირველივე მოსმენის შემდეგ უდიდესი შთაბეჭდილება მოახდინა ჩემზე. „ტაქსიმ“, რომელშიც მაშინ დადას გარდა უკრავდნენ: ბიჭიკო ოსიპოვი, კახა კიკაბიძე და ირაკლი ჩარკვიანი, სულ 4 სიმღერა შეასრულა, მაგრამ საოცარი ატმოსფერო შექმნა. ეს არ იყო ორდინარული მუსიკა, რომელიც მაშინ მეინსტრიმ ქართულ სცენაზე ისმოდა ან თუნდაც „ჩვეულებრივი“ ინგლისურენოვანი ქართული როკ-ჯგუფები ასრულებდნენ. 

ეს იყო გზავნილებით სავსე ქართულენოვანი მართლაც ალტერნატიული მუსიკა, რომელშიც იგრძნობოდა როგორც დიდი პროტესტი, ისე მეტად პოზიტიური, მაჟორული მუსიკალური განწყობა. განსაკუთრებით მინდა გამოვყო „ზამთარი“, რომელიც არ ძველდება და შემიძლია ვთქვა, რომ ის ეპოქალური სიმღერაა, რომელიც უზუსტესად ასახავს მაშინდელ საქართველოს. მასში არის ასეთი სიტყვები: „მე მინდა ბავშვს, რომელიც ჩნდება, ჰქონდეს ჰაერი, მე მინდა ქალს, რომელიც ცდება, ჰყავდეს მომვლელი, მე მინდა კაცს, რომელიც ყვირის, ჰქონდეს რწმენა, მე მინდა ერს, რომელიც ლპება, ჰქონდეს გონება“. შემდეგ კი მისამღერში: „მაგრამ მე თქვენი აღარ მჯერა“. სამწუხაროდ, რეალობა არ შეცვლილა და ეს უნდობლობა კიდევ უფრო გაღრმავდა. 

შესანიშნავი მოსასმენია „ტაქსის“ 1988 წლის ერთადერთი ალბომიც...

განსხვავებული ხასიათის პროექტი იყო 1990-იანი წლების დასაწყისში შექმნილი „საბავშვო მედიცინა“, რომელშიც სიტყვიერი გზავნილების გარდა, დადამ კახა გუგუშვილთან, იგივე ჯოზეფასთან და ირაკლი ჩარკვიანთან ერთად მუსიკალური ექსპერიმენტებიც დაიწყო. ჯგუფის მუსიკაში საკმაო დოზით ჟღერდა ელექტრონიკაც. „პედიატრებმა“ მოიარეს აღმოსავლეთ ევროპა და პრიზებიც დაიმსახურეს. 

„ქართული ცეკვის იმპერია“ ასევე 1990-იანების დასაწყისის პროექტი იყო, რომელშიც დადასთან ერთად მონაწილეობდნენ: სერგი გვარჯალაძე, ბიბი კვაჭაძე და გოგი ჭილაშვილი. ეს იყო იუმორით გაჯერებული ჯგუფი, რომელიც ქალაქური მუსიკისა და ფოლკლორის ზეგავლენით შექმნილ საცეკვაო სიმღერებს ასრულებდა.

 

რამდენიმე თვის წინ, 30 წლის შემდეგ დადა დადიანი სამშობლოში დაბრუნდა და ქალაქგარეთ ვესტუმრე. ეს ინტერვიუ მისი სახლის ეზოშია ჩაწერილი. 

– დადა, როგორი იყო შენი მუსიკალური გზა? 

– ძალიან პატარა ვიყავი, როდესაც პირველად მოვუსმინე „ბითლზებს“. გამაოცა, გამაოგნა და გადამრია. ეს იყო ალბომი Abbey Road, რომელიც ბიძაჩემმა ჩამომიტანა. მაშინ ინგლისურს კარგად ვერ ვფლობდი, რომ სიმღერის სიტყვები გამეგო. დედაჩემს, რომელიც ინგლისურის სპეციალისტი იყო, ვთხოვე: „დედიკო, ახლა უნდა დაჯდე და ყველაფერი გადამითარგმნო“. მართლაც, გადამითარგმნა, გავიგე მათი შინაარსი. მერე გიტარა ავიღე ხელში, ახლა მე თვითონ უნდა დავუკრა და ვიმღერო ეს ყველაფერი მეთქი. როგორც უკვე ვთქვი, პატარა, ღლაპი ვიყავი და ვიფიქრე, თუ „ბითლზები“ სიმღერებს წერენ, მაშინ მეც დავწერ რამეს, ოღონდ ისეთს, რომელიც მათ დონეს არ უნდა ჩამოუვარდებოდეს მეთქი. ძალიან ამბიციური გადაწყვეტილება იყო. ამის შემდეგ მთელს ოჯახს ვაწუხებდი, დილიდან საღამომდე ვუკრავდი და ვმღეროდი.

დედაჩემმა ბოლოს ცალკე ბინა მაჩუქა – წადი, გამეცალე აქედანო. აპარატურაც კი მიყიდა. ეს იმიტომ კი არ გამიკეთა, რომ თავიდან მოვეცილებინე, უბრალოდ, ჩემზე ზრუნავდა. ძალიან ბედნიერი ვიყავი, რომ ოჯახი ასე გადასარევად დამეხმარა. მეტი რა უნდა მენატრა? დავიწყე 24 საათიანი მუშაობა. ჩამოვაყალიბე პირველი ბენდი, რომელსაც დავარქვი „რვაფეხა“ – ჯგუფში ოთხნი ვიყავით და ჯამში 8 ფეხი გვქონდა. სისულელეებს ვმღეროდით, რომელიც არაფრით გამოირჩეოდა, მაგრამ ჩვენთვის ბევრს ნიშნავდა. რაღაცას ვუკრავდით, ვმღეროდით და ხალხი გვისმენდა. როდესაც მუსიკალურად გავიზარდე, ჩამოვაყალიბე „ტაქსი“ და დიდი ამბებიც დაიწყო.

– რატომ გადაწყვიტე „ტაქსიში“ ქართულად გემღერა? რა იყო ამის მიზეზი?

– ამ დროს ინგლისური ბრწყინვალედ ვიცოდი. საქმე იმაშია, რომ მინდოდა, ჩემს გარემოს კარგად გაეგო, რასაც ვამბობდი. იმ დროს ჩემი შემოქმედება მუსიკალური კი არა, უფრო სიტყვიერი მესიჯი, გზავნილი იყო. მაშინდელ ტექსტებში მქონდა, რომ ვიღაცას ცუდად შეხედე, მუცელში გაგიყრის დანას და ა.შ. ეგ იმ პერიოდისთვის ცოტა რევოლუციურიც კი იყო, რადგან მაგ დროს საქართველოში „ჩემო ტურფავს“ მღეროდნენ და სხვანაირი მუსიკა არ არსებობდა. აი, თუნდაც „ვია 75“. მათ შემოქმედებას არ დავცინი, უბრალოდ მეცინება, რადგან იმ დროს საზღვარგარეთ არსებობდა „როლინგ სთოუნზი“, „ბითლზი“, თუნდაც „სექს პისტოლზი“. მარტივი არ იქნებოდა, რომ ყველაფერი გაეგოთ. ძალიან შევეცადე და ვიმედოვნებ, ზოგმა მაინც გაიგო. 

– „ტაქსის“ შემოქმედება დღესაც აქტუალურია. შენი გზავნილები, შეიძლება ცოტა დაგვიანებით, მაგრამ ხალხამდე მაინც მივიდა... ხომ არ აპირებ რამეს?

– ვიცი, რომ ხალხამდე მივიდა, რადგან ბევრს მწერენ. მათ შორის არიან 18 წლისებიც. გაგიკვირდება და 12 წლის ბავშვისგანაც მივიღე წერილი. ისინი მეკითხებიან, „ტაქსი“ სად არის, რატომ არ იკრიბებით? ამდენი წელია, საქართველოში არ ვყოფილვარ და ახლა დავფიქრდი – მოდი, ჩემი სიმღერების თანამედროვე ვერსიებს გავაკეთებ. ყველა კომპოზიციას, რა თქმა უნდა, ვერა, რადგან ზოგს გარკვეული ასაკი ჭირდება. უკვე 55 წლის ვარ და „შენ უნდა იჯდე ელექტროსკამზე“ ჩემგან აღარ იქნება კარგი მოსასმენი. მაგრამ რეპერტუარში ბევრი მაქვს, რომელიც შემიძლია აღვადგინო, იგივე „ზამთარი“ და ისინი, რომლებიც დღესაც აქტუალურია. მათ შორის, „საბავშვო მედიცინის“ სიმღერებსაც ჩავწერ. ჯამში ალბათ კრებული გამოვა. ახალი რაღაცებიც მაქვს. აი, ასე ცეკვა-ცეკვით მინდა ეს საქმე ბოლომდე მივიყვანო და იმედი მაქვს, ხალხს მოეწონება. 

– ჩემი, როგორც მუსიკის ჟურნალისტის აზრით, „ზამთარი“ ეპოქალური სიმღერაა, რადგან ყველაზე ნაღდადაა ნათქვამი ის, რაც მაშინ ჩვენთან ხდებოდა. 

– ბოლომდე გეთანხმები. „ზამთარი“ აქტუალურია თუნდაც იმ მხრივ, რომ მასში არის შემდეგი სიტყვები: „მაგრამ მე თქვენი აღარ მჯერა“. 30 წლის შემდეგ იგივე სიტუაციაა. რომ ჩამოვედი, იმედი მქონდა, რამე შეიცვალა მეთქი და არა, მაინც „თქვენი აღარ მჯერაა“. ცოტა გონზე უნდა მოვიდეს აქაურობა. 

– „ტაქსის“ შემდეგ იყო „საბავშვო მედიცინა“, უკვე ძირითადად ინგლისურენოვანი პროექტი (ქართულენოვანი სიმღერებიც იყო). აქ უკვე იგრძნობა მუსიკაზე, ბგერაზე, ხმაზე მუშაობა. ბევრი ელექტრონიკაც იყო. როგორ მუშაობდი ამ პროექტზე?

– „საბავშვო მედიცინა“ ძირითადად ვიყავით მე და აწგარდაცვლილი ჯოზეფა. დასარტყამებს დრამ-მანქანაზე ვაწყობდი, ხან გიტარაზე ვუკრავდი, ხან – ბასზე. ჯოზეფა მეხმარებოდა ხან ბას-გიტარით, ხან სხვა ინსტრუმენტით. ირაკლი ჩარკვიანი ხანდახან მოდიოდა და კლავიშებზე უკრავდა. ხო იცი, ეგ თავის სფეროში, უფრო სხვაგან იმყოფებოდა, მაგრამ ჯიგარზე ჯიგარი ადამიანი იყო. შემიძლია დავიბრალო, რომ „საბავშვო მედიცინა“ მარტო მე ვიყავი. სხვები უბრალოდ, მეხმარებოდნენ. ტურები გვქონდა მოსკოვში, პოლონეთში... ჩეხოსლოვაკიაში „დეპეშ მოდთან“ ერთად დავუკარით. ჩვენი მუსიკაც უფრო ელექტრონიკაში გადიოდა. რა თქმა უნდა, როკიც იყო, რადგან მე ვარ როკი – ასე დავიბადე. პირობითად რომ ვთქვა, მინდა, გაგიტრაკო (უკაცრავად ამ სიტყვისთვის), ცოტა შეგაგნებინო რაღაცები და მოგაწვე. სწორედ ეგაა როკი. მაგრამ ელექტრონიკამ იმის საშუალება მომცა, რომ მუსიკაც გამემდიდრებინა და უფრო თანამედროვე გამეხადა. არ მინდოდა, პოლონეთში ქართულად მემღერა. მსურდა, რასაც ვაკეთებდი, ინტერნაციონალურად აჟღერებულიყო.

– ამის შემდეგ იყო Georgian Dance Empire. როგორ გააკეთეთ ეგ პროექტი?

– ეს ცოტა სასაცილო გამოგვივიდა. „ქართული ცეკვის იმპერია“ ეს უბრალოდ joke, ანუ ანეკდოტია. „ოი, და ჩემო დარუჯან“ – აი, საიდან უნდა მოგივიდეს თავში ეგ ფრაზა? ეს არის ფოლკლორი და მასზე ავაწყვეთ ჩვენც შემოქმედება. ოღონდ გვინდოდა, ეს ყველაფერი სასაცილო ყოფილიყო იმისთვის, ვინც ჩვენს ჩანაფიქრს მიხვდებოდა და ვინც ვერ მიხვდებოდა – სასიამოვნო მოსასმენი. კარგად გავერთეთ. 

– საქართველოში 1980-იანი წლების ბოლოს და 1990-იანების დასაწყისშიც პოლიტიზირებული იყო ბევრი რამ. როგორ მოახერხე, რომ რომელიმე პოლიტიკურ ძალასთან ასოცირებული არ გახდი?

– კარგი შეკითხვაა. ძალიან გამიძნელდა. იარაღით მიწევდა სიარული, რადგან ან ისინი გესროდნენ, ან თავი უნდა დაგეცვა. ამას იმიტომ კი არ ვაკეთებდი, რომ ვინმეს მოკვლა მსურდა. თავს არ მანებებდნენ. ბოლოს მაინც „სადაც არა ჯობს, გაცლა სჯობს“ გამომივიდა. მაშინ ვთქვი, რომ იდიოტებს თავს არ შევწირავ მეთქი, გინდა ერთი მხარე აიღე, გინდ – მეორე. ყოველთვის მეკითხებოდნენ, აბა ვის მხარეზე ხარო? ჩვენკენ ხარ თუ ზვიადის მხარესო? ვეუბნებოდი, არავის მხარეზე არ ვარ, მინდა მუსიკა გავაკეთო და გადავცე, გავუზიარო ქართველებს, თავი დამანებეთ, არ მესროლოთ მეთქი. მოგკლავთ, თქვი, ვის მხარეზე ხარო და გავასწარი. რა უნდა მექნა?

– დადა, ქართულმა საბჭოთა ესტრადამ რამე პლუსი მოუტანა ქართულ მუსიკას?

– ნეგატიურობას მოუკვდა მომგონი, მაგრამ ესტრადამ მართლა უარყოფითად იმოქმედა მუსიკაზე, რადგან, მე თუ მკითხავ, მსმენელი დააჩლუნგა. სულ რომ „ვაიმე, რა მეშველება“ ან „ხვალინდელი დილა გამითენდება თუ არა“ იმღერო, ესეც მოქმედებს ხალხზე. მე ვმღერი უფრო „ადექი, რამე გააკეთე“, „მიდი, მისცხე-მოსცხე“, „ცოტა გონზე მოდი“ და რა დროს ესტრადაა? კიდევ კარგი, რომ მოვახერხე და არ მომკლეს. 

– დადა, შენი განსაკუთრებული აქტიურობის პერიოდის სხვა რომელი მუსიკოსები შეგიძლია გამოჰყო? ვისი შემოქმედება მოგწონდა?

– გულახდილად გეტყვი – ერთ-ერთი გამორჩეული იყო ქიშო გლუნჩაძე, რომელიც მართლა გულით წერდა სიმღერებს. ლადო ბურდულიც ცდილობდა. მუსიკა კარგად რომ აკეთო, 24 საათი უნდა იმუშაო. არც ქიშოს, არც ლადოს, ეგ არ გაუკეთებიათ. სცადეს და რაც გამოუვიდათ, ეგაა. მაგრამ ძალიან ვუფასებ იმას, რაც შექმნეს. „საბავშვო მედიცინას“ რომ ვაკეთებდით, პატარა სახლში გამოკეტილები ვიყავით და ალბომს ორი წლის განმავლობაში ვიწერდით. დილიდან საღამომდე ვუკრავდით. მუსიკას შრომა და თავდადება ჭირდება. 

– საქართველოში მუსიკოსი თუ ხედავს, რომ მისი შრომას უშედეგოა, ანუ ფინანსურად ვერაფერს იგებს, რა უნდა გააკეთოს? რამე ბიზნესი წამოიწყოს? 

– ბიზნესი და მუსიკა ერთად, კარგად ვერ ეწყობიან ერთმანეთს. მე მაინც ვიტყვი, რომ თავი უნდა გადადოს. როგორც ბიბლიასა და სხვა ძველ წიგნებშიც წერია, შრომით, თავდადებით მოიპოვებ ყველაფერს. უკვე მერე მოდის, რომ არ უნდა მოკლა, არ უნდა მოიპარო და ა.შ. ეგაა თავდადება, რომ ფინანსურ მოგებას არ უნდა უყურო. როგორმე ერთ ძეხვს მაინც იშოვი, რომ არ იშიმშილო. 

– ლონდონში თქვენს ლეიბლზე როგორ მუსიკას აკეთებენ?

– ესაა ანდერგრაუნდ-მუსიკა. ის მუსიკაა, რომელსაც შენ მხოლოდ სპეციფიკურ კლუბებში და მეკობრულ რადიოსადგურებზე მოუსმენ. ეს ისაა, რასაც ნამდვილ, ლონდონურ მუსიკას უწოდებენ. თავს არ ვიქებ, მაგრამ ეგრეა. 500 სხვადასხვა არტისტთან ვმუშაობთ, ზოგთან ერთს, ზოგთან ორ სიმღერას ვაკეთებთ. 

– დადა, შენ მუსიკას წერ ამ პროექტში და თან პროდიუსერიც ხარ?

– ძალიან ბევრ რამეს ვაკეთებ. პირველ რიგში, ვამოწმებთ არტისტს. მერე მეგობრებს ვეკითხები აზრს მის შესახებ. თუ ყველას მოგვწონს, ვუკეთებთ ერთ ან ორ სიმღერას. მერე ჩავრთავთ საუკეთესო ხალხს, რადგან გვჯერა, რომ კარგია და თავის საქმეს გაქაჩავს. „პოზიტივა“ ჰქვია ლეიბლს. ჩვენი მესიჯია – „იყავით პოზიტიურები“. არ გეგონოთ, რომ თუ მუსიკოსი, მაგალითად Aitch სწრაფად რეპავს, რამე ნეგატიურს ყვება. დღეს პოზიტივი აკლია მსოფლიოს, რადგან მგონი, ყველა გაგიჟდა. ჩვეულებრივ რეპში მღერიან, რომ დღეს მანქანა მოვიპარე ან ხუთასი კაცი მოვკალი და მსგავსი. არადა, როდის გააკეთე ეგეთი რამ, რატომ მატყუებ? როდის მოკალი 500 ადამიანი? მერე რა, რომ ვთქვათ, თუპაკი გქვია? ეგეთი მატყუარა რეპერებითაა სავსე აქაურობა და საერთოდ ყველაურობა. ხო კარგი ახალი ქართული სიტყვაა ყველაურობა? 

– უმაგრესია! ისე, ყველამ რომ თავისი საქმე აკეთოს, გვექნება უკეთესი სიტუაცია?

– ზუსტად თქვი – ყველამ თავისი საქმე უნდა აკეთოს. ჩემი საქმეა, ხვალ ისეთი სიმღერა მოგაწოდო, რომელიც ძალიან მოგეწონება. ოღონდ აუცილებლად ხვალისთვის. ან, დავუშვათ, ხარ რესტორნის შეფ-მზარეული. ვიღაც პატივცემული ტიპი შემოდის და გეუბნება, 15 ადამიანი მომყავს და ყველას სხვადასხვა კერძი გვინდაო. კარგად მომზადებული უნდა იყო, რომ მოემსახურო! ზოგს ლობსტერი უნდა, ზოგს – სტეიკი და ა.შ. ყველა უნდა დააკმაყოფილო. თან უნდა იყო დახვეწილი და სწრაფიც. ჩემთვის საქართველოში ყოფნა კონტრასტულია. აქ უნდა შენელდე იმ დონეზე, რომ აქაურ ტემპში ჩაჯდე. ჩვენ ქვეყანას ცოტა აჩქარება ძალიან დაეხმარება. 

– დადა, 1992 წელს დაგისვი ასეთი კითხვა, პრობლემები რომ არ იყოს, რაზე იმღერებდი მეთქი. ახლაც იგივეს გკითხავ და რას მიპასუხებ? 

– იმავეს: ვიმღერებდი იმაზე, რომ პრობლემები არ არის, – ესეც პრობლემაა.

 

სტატია გამოქვეყნდა პლატფორმაზე „ცა“