„აკვარიუმი“ თბილისში – გრებენშიკოვი 22 წლის შემდეგ

იმას, რომ რუსული როკი სუბკულტურიდან ჭეშმარიტ ხელოვნებაში გადაიზარდა, ბევრი მტკიცება არ სჭირდება. მან სათანადო ადგილი დაიმკვიდრა საერთოდ რუსეთის კულტურაში, რაშიც მნიშვნელოვანი წვლილი ბორის გრებენშიკოვსა და მის ჯგუფ „აკვარიუმს“ მიუძღვის.

1980 წელს თბილისში, პირველად სსრკ-ის ისტორიაში, დიდი როკ-ფესტივალი „გაზაფხულის რიტმები“ ჩატარდა. „აკვარიუმის“ შესახებ მთელმა ქვეყანამ სწორედ თბილისიდან შეიტყო. ბორის გრებენშიკოვი ფესტივალზე სკანდალურად გამოვიდა, როგორც ჭეშმარიტად ანდერგრაუნდში მყოფი მუსიკოსი და მასზე უამრავი ჭორი აგორდა, რომლებზეც საბჭოთა წითელი პრესა შეგნებულად დუმდა. „დამითმეთ ჩემი წილი სიცოცხლის ნაგლეჯი, სანამ გარეთ გავსულვარ!“ – მიკროფონში დაიყვირა ბორისმა საქართველოში და ასეც მოიქცა – მან დატოვა კომკავშირი და ყველაფერი, საიდანაც კი შეიძლებოდა ადამიანი გასულიყო. სამაგიეროდ, დაამკვიდრა „ახალი ტალღა“, საიდანაც ყველას დაანახა, თუ როგორ შეიძლება კაცმა სსრკ-ში დაუკრას როკი.

„აკვარიუმის“ ისტორია კი 1972 წელს დაიწყო, როდესაც ლენინგრადის სახლმწიფო უნივერსიტეტის გამოყენებითი მათემატიკის ფაკულტეტის სტუდენტმა, 19 წლის ბორის გრებენშიკოვმა დუეტი შექმნა „აბსურდის დიად დრამატურგ“, ანატოლი „ჯორჯ“ გუნიცკისთან ერთად. იმ პერიოდში „აკვარიუმი“, უხეშად რომ ვთქვათ, განსაზღვრულ მოჰიპავე ბოჰემას ართობდა. ისინი ასრულებდნენ აბსურდულ სიმღერებს და მონაწილეობდნენ თეატრალურ წარმოდგენებში „ინჟინერული ციხე-კოშკის კიბეებზე, რომელიც საზაფხულო ბაღნარში ჩადიოდა“.

მალე ჯგუფში მუსიკოსთა რაოდენობა ხუთამდე გაიზარდა. მათ მუსიკაში აჟღერდა რუსული ფოლკლორის მოტივები, ბრიტანული მუსიკა, ამერიკელი ბარდული მელოდიები და სხვა. თუმცა „აკვარიუმის“ მუსიკა მაინც არ იყო საიდანმე ასლირებული, არც სუფთა დასავლური. „აკვარიუმის“ სტილისტურ მოქნილობას და მრავალფეროვნებას ანალოგი ნაკლებად მოეძებნება. მის მუსიკაში გვხვდება: უბრალო ადამიანის საყოფაცხოვრებო მომენტები, კლასიკური რუსული რომანსი, პანკი, მდიდარი ფოლკლორი (რუსული, კელტური, აღმოსავლური), რეგეი, ჯაზი, სუფთა როკ-ენ-როლი, რიტმ-ენდ-ბლიუზი... მაგრამ მისი მუსიკა არანაირად არ ჯდებოდა საბჭოთა ესტრადის ჩარჩოებში. ბორიამ ერთხელ თქვა: „ჩვენ ყოველთვის ვამაყობდით, რომ ყოველთვის გარეთ (вне) ვიყავით“.

ხელისუფლებაში ანდროპოვის მოსვლის შემდეგ „აკვარიუმი“ ლანძღვა-გინების მთავარი სამიზნე გახდა. გრებენშიკოვს „როკ-ენ-როლის ბარბაროსი“ შეარქვეს. „აკვარიუმის“ კონცერტებზე მილიცია მუსიკოსებს ჩხრეკდა და იჭერდა, აწყობდა მათ ქანცგამცლელ, უაზრო დაკითხვებს. ამიტომ იმ პერიოდში მათი საგასტროლო ტურნეები პრაქტიკულად შეწყდა. აქვე აუცილებლად უნდა აღვნიშნო, რომ ბორის გრებენშიკოვი არასოდეს ყოფილა „პოლიტიკური“ მომღერალი. უფრო სწორად რომ ვთქვათ, იგი იმდენად იყო პოლიტიზირებული, რამდენადაც თავად იმ პერიოდის ცხოვრება.

გორბაჩოვისეული „გარდაქმნის“ რეალურად დაწყების შემდეგ „აკვარიუმი“ ლეგალური ჯგუფი გახდა, ისევე, როგორც საერთოდ როკ-ენ-როლი. იგი სათავეში ჩაუდგა სხვადასხვა კომკავშირულ გამოცემათა ჰიტ-პარადებს. მისი მუსიკა აჟღერდა, როგორც მხატვრულ, ასევე, დოკუმენტურ ფილმებში. „აკვარიუმის“ სიმღერა „Поезд В Огне“ „გარდაქმნის“ ერთ-ერთი სიმბოლოც კი გახდა. ბორის გრებენშიკოვმა ბრიტანეთსა და ამერიკაში ინგლისურენოვანი ფირფიტებიც ჩაწერა.

80-იანი წლების მიწურულს რუსული როკის მთელი ინფრასტრუქტურა დაინგრა, მუსიკოსები საზღვარგარეთ წავიდ-წამოვიდნენ ან ბიზნესს მიჰყვეს ხელი. სწორედ მაშინ შეასრულა ბგ-მ სიმღერა „როკ-ენ-როლი მოკვდა, მაგრამ მე ჯერ არა“. მიუხედავად ამისა, „აკვარიუმი“ როკ-ენ-როლის სიკვდილის მერე აღორძინდა. ახალ ჯგუფს გრებენშიკოვი უცვლელი დაუბრუნდა – ბრძენი, ირონიული, ძალზედ მგრძნობიარე. სიმღერებში სოფლისა და ტიბეტური ცხოვრების მოტივები აჟღერდა, რომლებშიც ერთმანეთშია შერწყმული მცირე ეკუმენიზმი და კოსმოპოლიტიზმი, რუსეთისადმი უიმედო სიყვარული.

90-იანი წლების შუა ნაწილში ბორის გრებენშიკოვი ალბათ ერთადერთი შემოქმედი იყო რუსეთში, რომელმაც შეძლო ნონკონფორმისტული პოზიციები გამოეხატა არა მარტო თავის დეკლარაციებში, არამედ ხელოვნების საშუალებებში. პრინციპში, ნონკონფორმიზმში ყოფნა როკერისთვის უფრო ბუნებრივი მდგომარეობაა, ვიდრე მმართველი ელიტის ესთეტიკური მომსახურება. მიუხედავად ამისა, შეუძლებელია „აკვარიუმის“ მუსიკას დღეს სუფთა როკი უწოდო, განსაკუთრებით მას შემდეგ, რაც ბგ-მ ერთ ალბომში მთლიანად ვერტინსკის, მეორეში – მთლიანად ოკუჯავას სიმღერები იმღერა. ამიტომ სიტყვა „როკი“ გრებენშიკოვთან მიმართებაში პირობითია.

სასიხარულოა, რომ ქართველები „აკვარიუმსა“ და ბორის გრებენშიკოვს სულ მალე, 2 და 3 ოქტომბერს გრიბოედოვის სახელობის თეატრში ვიხილავთ. გემოვნებიანი მუსიკის მოყვარულთ ნამდვილი დღესასწაული ელით. როგორც იქნა, თბილისში ღირსეული კაცი ჩამოვიდა.