ქართული როკის მამა გამოუსწორებელი ოპტიმისტი ყოფილა

ბაჩი ქიტიაშვილი: „შესაძლოა, მე ამას ვერ მოვესწრო, მაგრამ მჯერა, რომ ქართული გენი ყველას გააოცებს“

თანამედროვე ქართული მუსიკის ერთ-ერთ ლეგენდას, ქართული როკის მამას, გიტარისტ ბაჩი ქიტიაშვილს თბილისში როკ-მუსიკის ყველა მოყვარული იცნობს. მისი ჯგუფი „ბერმუხა“ 1965 წლიდან არსებობს და დღემდე დიდი პოპულარობით სარგებლობს. ალბათ, ბევრმა არ იცის, რომ „ბერმუხა“ თავის დროზე ერთადერთი დამოუკიდებელი მუსიკალური ჯგუფი იყო, რომელიც მაშინდელი რეჟიმის იდეოლოგიას უპირისპირდებოდა როგორც მუსიკით, ისე ცხოვრების წესით. მოგვიანებით, 70-იან წლებში უკვე გაჩდნენ მსგავსი კოლექტივები, რომლებიც რა თქმა უნდა, გულზე არ ეხატებოდა კომუნისტურ რეჟიმს. ჩვენი საუბარი სწორედ ამ თემით დაიწყო.

-----------------------------
მცირე პრეს-დოსიე

-----------------------------
ბაჩი ქიტიაშვილი არ გვიმხელს დაბადების ზუსტ თარიღს, ამბობს, რომ გიტარისტ კარლოს სანტანას ასაკისაა. დამთავრებული აქვს მუსიკალური სასწავლებელი გიტარის განხრით. თუ რომელი, ამასაც არ ამხელს. დაკვრა ასწავლა ვასილ ხუციშვილმა, ხოლო საერთოდ მუსიკა – ვაგიფ მუსტაფა ზადემ. „ბერმუხა“ პირველ კონცერტებს ატარებდა ნავთლუღის კლუბში. მიაჩნია, რომ გიტარისტს უნდა ჰქონდეს ბლუზისა და ესპანური სკოლის ზეგავლენა. ჯერჯერობით არც ერთი ალბომი არ ჩაუწერია. აცხადებს, რომ ცხოვრებაში მუსიკის გარდა სხვა საქმიანობას არ გაჰკარებია. ჰყავს სამი შვილი და შვილიშვილები (რაოდენობას არ ამხელს).
 
---------------------------------------------------------

– შეგიძლიათ თუ არა, „ბერმუხას“ დისიდენტური ჯგუფი უწოდოთ?

– რა თქმა უნდა, მარტო „ბერმუხა“ კი არა, იმ დროის სხვა ჯგუფებიც დისიდენტები იყვნენ. მიუხედავად ამისა, მაინც „ბერმუხაზე“ კეთდებოდა აქცენტი ანუ ჩვენზე ათითებდნენ: აი, ესენი აფუჭებენ და რყვნიან ახალგაზრდებსო. ჩვენს დისიდენტობას ცხონებული გია ჭანტურია და სხვა პოლიტიკოსებიც აღნიშნავდნენ.

ისე, კომუნისტების დროს ნამდვილი პატრიოტებიც არსებობდნენ: უბრალო ადამიანები, რეჟისორები, მუსიკოსები. საბჭოთა უშიშროების რამდენიმე ჩინოსანსაც ვიცნობდი, სამწუხაროდ, აღარ არიან ცოცხლები. ღმერთმა მათი სულები გაანათლოს, ძალიან შეგნებულები იყვნენ – რამდენჯერმე დაესწრნენ ჩვენს კონცერტს, უშიშროებაში დამიბარეს და თქვეს: სასწაულია რატომ წერენ თქვენზე უარყოფით კოლექტიურ წერილებს, ჩვენ მათ აწი აღარ განვიხილავთო. უშიშროებასა და ცეკაში ჩვენზე ბევრი მსგავსი წერილი შედიოდა ხალხის სახელით. მახსოვს ერთი ქალაქის მასწავლებლების წერილი, სადაც ისინი წერდნენ, რომ „ბერმუხას“ იმ ქალაქში ჩასვლის შემდეგ მათ მოსწავლეებს და შვილებს ისეთივე ქცევის მანერები გაუჩნდათ, როგორიც ჩვენ გვქონდა.

– გია ჭანტურიას გარდა, რომელი პოლიტიკოსები შეგიძლიათ დაასახელოთ ძველი „ბერმუხას“ მსმენელებად?

– არა მგონია, დღევანდელი პოლიტიკოსები „ბერმუხას“ არ იცნობდნენ. ჩვენს კონცერტებზე მართლა კარგი მამულიშვილები დადიოდნენ, მათ ესმოდათ მუსიკა. ჩვენს მუსიკას უსმენედნენ: ღრმად პატივცემული აკაკი ასათიანი, ბატონი გერმანე ფაცაცია, გიორგი კობახიძე და სხვები. საერთოდ, პოლიტიკოსებთან მე ნაღდად არა ვარ ცუდ დამოკიდებულებაში. „ბერმუხას“ გზები 80-იანი წლებიდან, ე. წ. „პერესტროიკის“ დროს გაიხსნა. მაშინ უკვე ავიწყვიტეთ და თავისუფლად შეგვეძლო მუშაობა.

– „ბერმუხამდე“ თუ უკრავდით სხვა მუსიკალურ კოლექტივებში?

– „ბერმუხა“ პირდაპირ არ შექმნილა. ამ ჯგუფის ჩამოყალიბებისას უკვე შეგნებული მქონდა რა უნდა მეკეთებინა, მანამდე კი, როგორც ყველა მუსიკოსი, რამდენიმე ჯგუფში ვიყავი, ვუკრავდით ე. წ. „შკოლნი ვეჩერინკებზე“. კომუნისტები არსად გვიშვებდნენ ჩვენი გძელი თმების, ბაკენბარდებისა და ე. წ. „დასკა გიტარების“ გამო, იძახდნენ – ხმაურიან მუსიკას უკრავენო. საერთოდ, აუცილებლად უნდა გაითვალისწინო ის, რასაც აკეთებ და მას უნდა მისცე ფუნდამენტური ქართული შინაარსი.

ჩვენ, მიუხედავად იმისა, რომ ვუსმენდით „ბითლზებსა“ და „როლინგ სტოუნზს“, მივხვდით, რომ ჩვენს მუსიკას აუცილებლად უნდა ჰქონოდა ქართული კოლორიტი. ქართველი კაცი როკს მაინც ჩვენებურად უკრავს, რადგან რა გენი და სისხლიც აქვს, იმას ასრულებს.

– თითქმის ყველა მუსიკისმოყვარული აღიარებს, რომ „ბერმუხა“ პირველი ქართული როკ-ჯგუფია. მაგრამ ზოგი ეჭვობს, რომ თქვენ, უბრალოდ, ეროვნული მუსიკა მოარგეთ მძიმე რიტმ-ენდ-ბლიუზს. რას გვეტყვით ამასთან დაკავშირებით?

– სხვათა შორის, „ბერმუხამ“ უკვდავყო ჩვენი ნამოღვაწარი, იდეა. მინდოდა ვაჟას „სტუმარ-მასპინძლის“ მიხედვით გამეკეთებინა როკ-პოემა, რომელიც ხევის თემთა შემოქმედებას მივუძღვენი. იმ რეპერტუარის სიმღერით – „არწივი“ დღესაც ვხსნით ჩვენს კონცერტებს. ეს სიმღერა 34 წელია სცენაზე გაგვაქვს და დღევანდელ თინეიჯერებსაც მოსწონთ. მისი შესრულებისას დარბაზი ფეხზე დგება. ჩვენ ვცდილობდით მუსიკა ქართული ფოლკიდან აგვეღო ისე, რომ არ დაგვერღვია მისი ფორმა, რადგან თუკი ფორმას დაარღვევ, სხვაგან წახვალ. ჩვენ მას არ ვარღვევდით, უბრალოდ ბგერას ვმატებდით, ხოლო შინაარსს ეროვნულ მუსიკას ვერ შემატებ – ისედაც აქვს.

ზოგჯერ ვითვალისწინებდით ცენზურის მოთხოვნებსაც, მაგრამ რომელიმე კომპოზიტორის სიმღერას ვაფარებდით საკუთარს, რომელსაც კონცერტებზე ვასრულებდით. 12 წლის განმავლობაში „ბერმუხა“ ზენიტში იყო, სცენიდან ფეხი არ ჩამოგვიდგამს. ვმოგზაურობდით ქალაქიდან ქალაქში, სოფლიდან სოფელში. ვიყავით მოსკოვში, სოჭში, კიევში, ხარკოვში და ა. შ. მართალი გითხრათ, მიკვირს, რომ დღესაც ამდენი ახალგაზრდა გვისმენს, თუმცა ადრე გაზეთ „კომუნისტის“ პირველ გვერდზეც გამოგვჭიმეს, როგორც გასალანძღი ჯგუფი. „ბერმუხა“ ის ჯგუფია, რომლის კონცერტის დროსაც ქუთაისში გზები გადაუკეტავთ, იმდენი ხალხი იყო. ფოთში გამოსვლისას კი კედელი გადავანგრიეთ, თუმცა ხალხის სურვილით კონცერტი გაგვიგრძელებია და ა. შ. რამდენიმე ქართული ნაწარმოები, რომელსაც დღესაც ვასრულებთ, სწორედ მაშინდელია.

– როგორი ურთიერთობა გქონდათ საბჭოთა „სამართალდამცავებთან“?

– ოოო, ჩვენი თითოეული კონცერტი რაღაც მიტინგი იყო. ერთ კონცერტზე მილიციამ გაჩხრიკა მთელი დარბაზი, დაკვრა შეგვაწყვეტინეს და ჩვენც გაგვჩხრიკეს. მაშინ მეგონა, ალბათ, ჩვენი კარიერა დამთავრდა-მეთქი, მაგრამ ვერაფერი აღმოგვიჩინეს და თავი დაგვანებეს. ბოლოს მილიციის უფროსმა კონცერტის ჩატარების ნებართვის საბუთი მოგვთხოვა და ვაჩვენეთ. მსგავსი ფაქტები ხშირად ხდებოდა. ახლა ვფიქრობ რა საშიში ყოფილა ყველაფერი. ეტყობა ჩვენი ახალგაზრდული ჟინი გვაბედინებდა ამას, თორემ დღევანდელი გადასახედიდან უკვე მეშინია – თურმე რას ვაკეთებდით საბჭოთა, კომუნისტურ პერიოდში. მაშინ სავალდებულო იყო „მალაია ზემლია“ ან „კომკავშირული გული“ გემღერა, რაც „ბერმუხას“ არასოდეს გაუკეთებია.

– თუ შეგიძლიათ გაიხსენოთ სხვა ქართული ჯგუფები, რომლებიც 70-იან წლებში „ბერმუხას“ მსგავსად ბედავდნენ ასეთი განსხვავებული მუსიკის დაკვრას?

– მართალია, ასეთები ბევრნი არ იყვნენ, მაგრამ არ შეიძლება არ დავასახელოთ: ვალერი კაჩაროვის ჯუფი (80-იან წლებში მან „ბლიცი“ გააკეთა, რომელიც „ბითლზების“ რეპერტუარს უკრავდა), ვოვა მოგელაძე („ბლიუზ მობილ ბენდი“), კაკო ვაშალომიძე...

– როგორი ურთიერთობა გქონდათ ე. წ. ვოკალურ-ინსტრუმენტულ ანსამბლებთან ანუ ფილარმონიულ მუსიკალურ კოლექტივებთან?

– თუნდაც „დიელოს“ მუსიკა მაშინ მიღებული იყო, კარგ მუსიკალურ ჩარჩოში იჯდა, ისმინებოდა და მეც მომწონდა. უნდა ვთქვა, რომ მათგან ბევრ რამეს ვსწავლობდი. კარგად მახსოვს მათი მოღვაწეობა და ამ მუსიკოსებთან შეხებაც კი მქონია. „დიელო“, „ორერა“, „ციცინათელა“ და შემდეგ „ივერია“ პროფესიონალები იყვნენ. ამ კოლექტივების მუსიკოსებთან მეგობრული ურთიერთობა მქონდა, მაგრამ იმდროინდელი რეჟიმიდან გამომდინარე, მათ არ შეეძლოთ რაიმეთი დაგვხმარებოდნენ.

– როგორ აწყობდით კონცერტებს ქვეყნის ფარგლებს გარეთ?

– არალეგალურად, ჩვენი ხარჯებით, ენთუზიაზმით ჩავდიოდით, მერე იმ ქალაქში შინაურულად ჩაგვიწყობდნენ ხოლმე სადმე კონცერტებს და ვუკრავდით. ამას არ ჰქონდა ოფიციალური სახე, რადგან ოფიციალურად თუ წახვიდოდი, ვინმე ცნობილი მომღერალიც თან უნდა წაგეყვანა. თავისუფლად ვერ ვმოძრაობდით, ამიტომ ასეთ კონცერტებს ფარულად ვაკეთებდით. ვაკრავდით ხელით დახატულ ორიოდ აფიშას, მაგრამ კონცერტებზე მაინც დიდი ამბავი იყო ხოლმე. შეიძლება ითქვას, ჩვენ 80-იან წლებამდე იატაკქვეშეთში, ანდერგრაუნდში ვიყავით.

– ფინანსური მოგება თუ ჰქონდა ამ კონცერტებს?

– მეტ-ნაკლებად მოგებას ვნახულობდით, მაგრამ ამას კონცერტებთან კავშირი არ ჰქონია. მანეთიან ბილეთზე ძვირის გაყიდვის უფლებაც არ გვქონდა. ამას ჩვენ კომერციულ ჭრილში არ ვუყურებდით, ეს უფრო ახალი მუსიკის აგიტაცია იყო. კონცერტები ძირითადად ე. წ. „კულტურის სახლებში“ ტარდებოდა, თანაც ისეთ დროს, არაკეთილისმსურველ პიროვნებებს ამის შესახებ რომ არ გაეგოთ. ასეთ დარბაზებში მაქსიმუმ 1000 კაცი თუ შეიკრიბებოდა. მიუხედავად ამისა, ისე ბევრი მაყურებელი მოდიოდა, რომ ერთხელ 400-კაციან დარბაზში 1000 მსმენელი მოვიდა. როგორ დაეტივნენ, დღემდე ვერ გამიგია.

– რომელ რუს როკ-შემსრულებლებთან გქონდათ ურთიერთობა?

– მათთან ძალიან კარგი კავშირები მქონდა. ასეთები იყვნენ ცნობილი როკ-კოლექტივები: „მაშინა ვრემენი“, „მირაჟი“, „სკამარუხი“, „არაქსი“. ვიცნობდი კიდევ ერთ რუსეთში ნაკლებადცნობილ, მაგრამ უნიკალურ ჯგუფს „ვეტრი პერემენ“ (ნახეთ, რა კარგი სახელი ერქვა!). ძალიან მაღალი დონის მუსიკოსები იყვნენ. ჩემი აზრით, ეს კოლექტივი ყველა მოსკოვურ ჯგუფზე მაგარი იყო.

– რაც 70-იან წლებში ანდერგრაუნდად ითვლებოდა, თუ შეიძლება დღესაც ანდერგრაუნდი ვუწოდოთ?

– რა თქმა უნდა, არა.

– ბაჩი, როგორ ფიქრობთ, რა უპირატესობა ჰქონდა ჩვენს მუსიკოსებს დასავლეთის ქვეყნების მუსიკოსებთან შედარებით?

– შეიძლება ტრაბახში ჩამომართვან, მაგრამ ქართველ მუსიკოსებს უცხოელებთან შედარებით ის უპირატესობა აქვთ, რომ იმათი მუსიკა ხუთი თითივით ვიცით, ხოლო ისინი ჩვენს მუსიკას არ იცნობენ. თავი დავანებოთ იმას, ჩვენ რა პერიოდში გვიხდებოდა მუშაობა და მათ რა პირობებში. საინტერესოა, გაძლებდა რომელიმე უცხოური ჯგუფი სცენაზე ყოფნას 10 ან 20 წელი საბჭოთა რეჟიმში?

– რატომ არ გამოდის თქვენი ჩანაწერები ალბომის სახით?

– სახლში მაქვს „ბერმუხას“ 70-იანი, 90-იანი წლების ჩანაწერები, რომლებიც მეგობრებმა გაგვიკეთეს, მაგრამ დღემდე არ ჩანს სპონსორი, ვინც ამის გამოშვებას დააფინანსებს. იმ ჩანაწერების ხარისხი ნორმალურია და კომპაქტის გამოშვება შეიძლება, მაგრამ ჩანაწერებს დალაგება უნდა, რასაც დრო და ხარჯები სჭირდება. მიუხედავად ამისა, რაც უნდა დამიჯდეს, მაინც ვეცდები „ბერმუხას“ საუკეთესო სიმღერების კრებული მაინც გაკეთდეს, რათა მომავალ თაობებს ჩვენი ჯგუფისგან რაღაც მაინც დარჩეს.

– ახალ პროექტზე ხომ არ მუშაობთ?

– გვაქვს ახალი საკონცერტო პროგრამა, რომელიც უფრო პროგრესივ-როკისა და ჯაზ-როკის სტილში სრულდება.

– თქვენი აზრით, რა დონეზეა დღეს თანამედროვე ქართული მუსიკა?

– მგონი როკ-მუსიკა კარგ დონეზეა. ბევრს ჯერ კიდევ ბუნკერებში აქვს რეპეტიცია. მათთან მისვლა და მუსიკის მოსმენა მიხდება ხოლმე. მათ არც განვითარება, არც სტრატეგია არ აკლიათ. ისინი კარგი როკმენები არიან, მხოლოდ მათი კონცერტების ორგანიზებაა საჭირო, ხელშეწყობა სჭირდებათ. პოპ-მუსიკას იმდენად არ ვიცნობ, მაგრამ ყველა მუსიკოსს მივესალმები. არ მიყვარს მუსიკოსი მეორე მუსიკოსზე ცუდს რომ ლაპარაკობს. მეც არ შემიძლია ვინმეზე ცუდი ვილაპარაკო. ჩვენი პოპ-მომღერლები რასაც აკეთებენ, მე მგონი ნორმალურია. მათ პრობლემებსაც გაგებით ვეკიდები.

– რამდენად რელიგიური პიროვნება ბრძანდებით?

– მართლმადიდებელი ქრისტიანი ვარ. კომუნისტების დროს პირჯვრის გადაწერაც კი არ ვიცოდი ხეირიანად. ახლა უფრო ბევრ საკითხში გავერკვიე.

– როგორი წარმოგიდგენიათ ხვალინდელი ქართული მუსიკა?

– ვფიქრობ, შოუბიზნესში ბევრი მეცენატები უნდა იყვნენ, რათა ჩვენს მუსიკოსებს დასავლეთისკენ გზა გაუხსნან. აი, ნახეთ, რა დღეში ჩააგდო „ერისიონმა“ მსოფლიო. უნდა ითქვას, რომ მათი „შატილის ასულო“ ფუნდამენტალური როკის ილეთებითაა გაკეთებული და რა ლამაზად ჟღერს! ხომ შეიძლება სხვა ჯგუფებსაც გავუღოთ კარი ევროპისკენ?! იქ ჩვენი მუსიკით აუცილებლად დაინტერესდებიან, რადგან ქართველი მუსიკოსების დაკვრის მანერას ჯერ კიდევ სათანადოდ არ იცნობენ.

არადა, ვინც იქეთ გავიდა საოცარ წარმატებებს მიაღწია. თუნდაც ჩვენი ჯაზმენი თამაზ ყურაშვილი ევროპის 10 საუკეთესო კონტრაბასისტს შორის დაასახელეს. ასევე მოხდება როკშიც. მჯერა, რომ ქართველებს დასავლეთში საკადრის ადგილს მიუჩენენ. შესაძლოა ამას ვერ მოვესწრო, მაგრამ დარწმუნებული ვარ, ეს ასე იქნება და ქართული გენი ყველას გააოცებს. მე ოპტიმისტურად ვარ განწყობილი და სულ ასე ვიყავი. ხელს არასოდეს ჩავიქნევ. მინდა ყველა ხელოვანს წინსვლა და განვითარება ვუსურვო.