Monday, October 14, 2002

„ორი ენა გველის არის“

ნათქვამია, რამდენი ენაც იცი, იმდენი ადამიანი ხარო. ეს მართლაც ასეა, პოლიგლოტები ბედნიერები არიან, თუნდაც იმით, რომ მათ შეუძლიათ რამდენიმე ენაზე ინფორმაციის მიღება. შეუძლიათ ფრანგულ, სპარსულ, რუსულ ან ინგლისურ ენაზე ამ ქვეყნების ლიტერატურას გაეცნონ, გაიგონ სიმღერათა ტექსტები. მოკლედ რომ ვთქვათ, ეს ყველაფერი მართლაც შესაშურია. თუმცა ნებისმიერი ქვეყნის მოქალაქისათვის არ არის სავალდებულო იცოდეს ორი ან მეტი ენა, ხოლო მის მშობლიურ ენას სახელმწიფო კანონით უნდა იცავდეს.

გასული საუკუნის 70-იან წლებში, როდესაც იმპერიული რუსეთი საქართველოში რუსული ენის გაბატონებას ცდილობდა, არაფერი გამოუვიდა, რადგან მშობლიური ენის დასაცავად 1978 წლის 14 აპრილს ხალხი ქუჩაში გამოვიდა. იმპერიის ხელისუფლება იძულებული გახდა დათმობაზე წასულიყო, თუმცა რუსული ენა ქართულთან ერთად მაინც სახელმწიფო ენად იყო გამოცხადებული. ასე მკვიდრდებოდა საქართველოში ორენოვნება. ამაზე მაშინ ძალიან თამამდ იხუმრა პოეტმა ჯანსუღ ჩარკვიანმა, რომელმაც განაცხადა, რომ ორი ენა მხოლოდ გველს აქვსო.

სამწუხაროდ, ორი ენა დღევანდელ დამოუკიდებელ და თავისუფალ საქართველოშიც შენარჩუნებულია. მართალია არაოფიციალურად, მაგრამ ამას ახლა მნიშვნელობა არა აქვს. პირველ რიგში, მასობრივი მედიის ელექტრონულ საშუალებებში 1991 წლის (ანუ დამოუკიდებლობის აღდგენის) შემდეგ ბევრი არაფერი შეცვლილა. ქართული ტელევიზიები ისევ განაგრძობენ რუსულენოვანი ამერიკული ფილმების ჩვენებას. ამ მხრივ გამონაკლისი სახელმწიფო ტელევიზია, „რუსთავი 2“ და „მე-9 არხია“. თუმცა ამ ტელევიზიების ცოდვათა შესახებ ცოტა ქვემოთ ვისაუბრებ.

საქართველოში რუსულენოვანი მოსახლეობის ინტერესების დაცვის ცრუ ლოზუნგით, ქართული ტელევიზიების გადაცემებში უთარგმნელად გადაიცემა რუსი პოლიტიკოსებისა თუ კულტურის მოღვაწეების კომენტარები. გაუგებარია რას ნიშნავს „რუსულენოვანი მოსახლეობა“? ან მეორე საკითხი: რა გახდა მათთვის ქართული ენის შესწავლა, თუკი ისინი საქართველოს მოქალაქეები აგერ უკვე მე-12 წელია არიან?

ყველაზე სასაცილო მოვლენები კი რადიო „ფორტუნა პლუსში“ ვითარდება. ამ რადიომ თავისი პრაიმ-თაიმი რატომღაც რუსულ ენას დაუთმო, რომელშიც ძირითადად სატელეფონო თოქ-შოუები გადაიცემა. ჰოდა, ამ თოქ-შოუების დროს რუსულენოვან წამყვანებს ურეკავენ ამ ენის არმცოდნე ქართველი ახალგაზრდები, რომლებიც ეთერში ბლუკუნებენ, ან ქართულად ყვებიან ანეკდოტებს ჭიჭიკიასა თუ მიტუაზე. ამ ანეკდოტებს „ფორტუნა პლუსის“ წამყვანები ან ვერ იგებენ, ან არ ესმით და სიტუაციის განსამუხტად ნაძალადევად იცინიან დაახლოვებით ასე: „ჰო-ჰო-ჰო“ – ამით ისინი ელფისა და პეტროვის „თორმეტი სკამის“ გმირს, ელოჩკას ემსგავსებიან, რომელიც სამეტყველოდ მხოლოდ 30 სიტყვას იყენებდა.

ახლა ტელევიზიებზეც ვისაუბროთ. „პირველი არხი“ და „რუსთავი 2“ საკუთარ საინფორმაციო პროგრამებშიც კი უცვლელად ტოვებენ რუსულ კომენტარებს. საინტერესოა, თუკი ამერიკელთან ან ფრანგთან ერთად აღნიშნული ტელევიზიები თარჯიმნებსაც იწვევენ, რატომ არ აკეთებენ ამას რუსის სტუდიაში მოყვანისას? მით უმეტეს, ღამის საინფორმაციო პროგრამების წამყვანებს ეტყობათ, რომ რუსულს კარგად ვერ ფლობენ. ქართველს უთარჯიმნოდ არავინ ალაპარაკებს არც რუსეთის და არც სხვა ქვეყნის ტელევიზიაში. ჩვენ რატომ უნდა ვამეტყველოთ სხვა, ნებისმიერი ქვეყნის მოქალაქე ქართულ ტელევიზიაში თარჯიმნის გარეშე? განა ჩვენი ტელევიზიები არ აკრიტიკებდნენ ქართველ პოლიტიკოსებსა და პრეზიდენტს, საზღვარგარეთ რუსულად რატომ საუბრობთო?!

პოლიტიკოსებმა შეცდომა ნაწილობრივ გამოასწორეს, მაგრამ ახლა თავად მასმედია სცოდავს. საქართველოს მოქალაქეები არ არიან ვალდებულნი, იცოდნენ ქართულის გარდა, სხვა რომელიმე უცხო ენა, მით უმეტეს, რუსული – რაც უნდა ტკბილხმოვანი და „მშობლიური“ არ უნდა იყოს იგი ზოგიერთისთვის. ხოლო რუსული ენის გადაცემებში გამოყენება „პირველ არხსა“ თუ „რუსთავი 2“-ზე სხვა არაფერია, თუ არა ძალადობა და ფსევდოინტერნაციონალიზმი.

რუსულს ვისწავლით, ფრანგულს თუ ინგლისურს, ეს ჩვენი პირადი საქმეა და არა მასმედიის. ჩვენ ვუსმენთ ბორის გრებენშიკოვს რუსულად, მაგრამ მისი ინტერვიუ ქართულ ტელევიზიაში მშობლიურ ენაზე უნდა მოვისმინოთ, მით უმეტეს, საქართველოში უკვე არსებობს თაობა, რომელმაც რუსულზე უკეთესად გერმანული ან ინგლისური იცის. მაშ ვისთვის არის განკუთვნილი რუსულენოვანი გადაცემები?

No comments:

Post a Comment